OPINION PUBLICO
MOTIBO No.1 Normanan y balornan perdi
Respet di antes
Antes un adulto por a coregi un mucha ora esaki haci algo robes. Si e mucha no tende for di e adulto, e adulto por papia cu su mayornan y esakinan na nan turno ta disciplina e mucha y ta gradeci e adulto cu a laga nan sa di e faltamento di respet di nan yiu. Si e faltamento di respet tawata algo grave e adulto hasta por a pasa e mucha un clap educativo. Y despues cu e mayornan haya sa di esaki e mucha ta haya sota ariba dje tambe, pa e siña respeta adultonan y tende for di nan ora cu nan coregie. Mescos na scol nan ta wordo educa y siña pa respeta docentenan y acepta coreccion y straf di nan. E Mucha lo lanta cu respet pa tur hende sin importa ken e otro persona ta, e lo sa di comporta su mes manera mester ta sea cu su mayornan tey of si nan ta ausente y lo sa di compronde loke por y loke no por den bida etc.
Awendia
Awendia e muchanan ta wordo educa diferente, nan ta wordo siña door di nan mayornan cu NINGUN hende tin algo di bisanan, nan ta siñanan cu ta solamente nan tata of mama tin algo di bisanan. Nan ta wordo siña pa contesta un adulto na mal forma of ignora e adulto ora esaki coreginan. E mayornan lo bin y pleita of hasta agredi e adulto cu a tribi di bisa nan yiu algo of coregi nan yiu. Nan ta wordo educa cu na scol ningun docente por strafnan of bisanan algo y si un docente bisanan algo, nan mayor lo bin scol y regla asunto cu e docente. Hasta por bai asina leuw di agredi docentenan of mayornan di otro mucha. Nan ta wordo siña cu nan tin derecho di expresa nan opinion y cu husa palabranan malo contra otro hende of discuti cu adultonan ta nan derecho di exprecion. Manera, “bo no tin ningun C..ño di bisami bo no ta mi tata”
Consecuencianan
E concecuencia di esaki ta cu e muchanan ta lanta completamente sin respet pa otro hende y sin respet pa nan mes. Un generacion di hendenan cu no lo bai contribui nada positivo na comunidad y hopi biaha nan ta e futuro delincuentenan of adictonan. si nan logra caba scol y bai den comunidad nan lo bira hendenan cu bo no por depende of confia ariba nan. Nan lo ta hendenan deshonesto, corupto, sinberguensa, sin amor verdadero, probechadornan, bullies, abusadornan etc. pasobra nan a wordo educa sin respet y sin norma y balornan!
MOTIBO No.2 Un tata no por ta un tata mas y un mama no por ta un mama mas
Mayornan di antes
Antes un tata tawata e autoridad den un cas, e por ta duro of streng pero e tawata e cabes di cas. E mama tawata wordo respeta pa ta mama y no tawata tin espacio pa falte respet ni den lo mas minimo. E mama tawata duna amor y cuido na e muchanan y e tata encarga cu e parti di disciplina y provee loke nan tin mester etc. Antes e tawata hopi simpel, mama y tata ta dicidi y punto. No tin discucion, no tin dialogo, no tin onderhandeling nada. Pasobra papa y mama sa kico ta bon pa nan y kico no. E unico derechonan cu e mucha por tin ta di, hunga, come, bai scol, comporta su mes decente, obedese reglanan di cas y e derecho di nunca discuti of argumenta cu su mayornan y respeta su mes y otronan. Tin bon manera y zorg pa caba su estudio etc.
Mayornan di awendia
Awendia un tata no ta tata mas y un mama no ta mama mas, pakico? Si un tata disciplina su yiu of coregi esaki, e ta wardo considera awendia como MALTRATO of abuso di mucha y mes ora polis ta wordo yama of sociale zaken. Tin tambe telefoon pa juventud y otro instancia, cu kier bin bisa of siña e mayornan con nan mester educa nan yiu (nan). Un tata a para bira djies un figura masculino na cas cu tin di zorg pa tur cos wordo paga etc. nada mas. E mama a para bira un cria, cu tin di zorg pa e mucha tin di come, paña limpi pa bisti, hibe of buske for di scol y yude den tur loke e mester etc. den otro palabra ser mama y tata a para bira un JOB cu nan tin e obligacion di hasi, nada mas y nada menos. Yiunan awendia por contesta, argumenta, dialoga cu nan mayornan, asepta of no asepta coreccion, como cu esey a para bira un derecho, pasobra derecho di mucha ta conta ariba derecho di mayornan cu ta e unico verdadero responsabel pa nan guiansa y educacion. Nan tin e derecho di protesta of desobedese nan mayornan y hasi tur loke nan ta haya ta bon, como cu esey a para bira e norma di awendia
Consecuencianan
• Embaraso juvenil
• Delincuencia juvenil
• Abuso di droga y alcohol
• Dropouts
• Rebeldia
• Libertinahe
• Agrecion na mama y tata • Decadencia moral etc.
MOTIBO No.3 Simberguenceria y flohera
Si asina mes, simberguenceria y flohera ta un di e factornan di nos problema social cu nos tin awendia y esaki a bin a consecuencia di e motibonan No.1 y 2
Antes
Antes tur hende tawata traha, no tawata tin excuse pakico no buska un trabow y sostene bo famia of sostene bo mes. Muchanan di edad di entre 12 aña bai ariba tawata traha den supermercadonan yena saco, traha den carrentals laba auto of simplemente chapi pa hende, bende corant etc. pa nan haya nan zakgeld. Hasiendo asina nan tawata bira responsabel y tin balor pa placa y ta compronde cu nada ta bin gratis y con pa hasi sacrificio pa por biba y bai dilanti. Cu 18 aña si encaso bo no ta bai scol mas ni ta traha, Militarnan ta pasa busca bo y den Kazerne bo lo keda pa minimo un aña. Eyden bo tawata siña disciplina, respet y ta responsabel y idependiente. Tawata tin trabow pa tur hende y pa tur oficio. Bijstand tawata wordo duna mayoria biaha na hendenan cu tin un of mas limitacionan fisico of mental. Masha poco tawata haya hende saludabel tawata cobra bijstand si encaso e no por haya trabow y asina mes hayando bijstand e ta hasi tur su posibel pa haya trabow.
Awendia
Awendia si un mucha di 12 aña bai traha e ta wordo considera como “kinderarbeid” of simplemente abuso di mucha, dus e no mag di traha. No tin obligacion mas pa bai militaire dienst y un joven di 18 aña por dicidi si e ta sigi scol, bai traha of simplemente keda cas hasi nada. Mescos cu e mucha mohenan joven, como cu nunca nan no sa kico ta norma y balornan y ta biba den libertinahe aconcecuencia di Motibo No.2. ta Sali na estado y hopi bes nan no sa mes ken ta e tata of no ta bisa ken ta e tata. E tata mes porta nunca lo bin dilanti asepta su responsabelidadnan pasobra nunca e la wordo educa na cas pa ta un homber di berdad y e ta prefera di pasa mayoria di su tempo ariba playstation. Door di esaki bo ta haya hopi mama joven soltera ta keda cas hasi nada y ta biba di bijstand, husando e excusa cu nan tin di keda cas wak pa yiu (nan). Pero si por tin tempo pa diverti y sali trip bin te den marduga. Pasobra welo cu wela tey toch pa wak pa su yiu. Pero pa busca un trabow of caba un estudio esey si no por.
consecuencianan
• Un generacion floho y sinberguensa cu no kier traha y kier biba di bijstand
• Hombernan cu no ta respeta hende mohe y no ta para responsabel pa nan yiunan
• Hende mohe cu no ta respeta nan mes un curpa y cu no tin balor di nan mes
• Mas decadencia moral
• Mas jovenan ariba caya hasiendo nada
• Mas problema social
• Mas drop outs
• Mas criminalidad etc.
Si actualmente Aruba tin asina hopi problema social cu e generacion aki, ta con e lo bai ta cu e sigiente generacion? Si e generacion aki ta malo, ta con su frutonan lo bai ta? Pasobra loke un hende planta esey e lo cosecha na su tempo!
Si encaso bo ta kere cu loke tin poni aki riba no ta berdad of ta exageracion, djies wak noticia y stop di ta incredulo!
Aruba spierta!!!!!
Un bon observador.