Pataforma di Salud a wordo lanta door di diferente departamentonan. Tin basta trabounann pa bay hasi pa loke ta e salud di nos na Aruba pa cual aki Sra Iraida Thijzen, Hoofd Afdeling Gezondheid na IBiSA Aruba ta splica kico ta e focus e aña aki.
Esunnan cu mas ta resalta y cu mas mester di nos atencion, ta e problemanan cronico. Y esun cu mas ta hala atencion ta esun di problema di curason. E aña aki tambe lo pone atencion tambe na e problemanan mental, cu tin biaha hopi hende ta lubida ariba esaki. Presion halto ta un di e factornan cu tin hopi hende na Aruba cu ta sufri di e condicion aki y esey sigur tin hopi atencion di parti di Plataforma di Salud.
E factornan di riesgo, segun Sra. Thijzen cu no ta den bo man, ta edad. Ta papiando di vergrijzing di e poblacion y naturalmente e cantidad di persona cu lo ta sufri di e condicion aki ta bira mas hopi, door cu e edad ta subiendo, e sexo, sea hende muhe of hende homber. Hende homber tin mas chance di haya malesa di presion cu un hende muhe. Of tambe, bo ta haya cu e ta core den famia. Dus si bo tin un familiar cerca, e chance ta mas grandi compara cu otro persona cu abo tambe lo por sufri di e condicion aki. Esaki ta riesgonan cu abo no tin den man. Loke si mester bay evalua y traha ariba dje, ta loke si nos tin den man.
Pa evita riesgo lo mester kita alcohol y humamento. Dus si bo ta un persona cu ta huma, baha man of preferiblemente stop. Pa esunnan cu ta bebe alcohol, baha man of stop full cun’e. Tur esey ta parti di nos lifestyle, cual ta come mas saludabel, come menos cuminda procesa. Dus come mas grando posibel, mas fruta. Pero di otro banda, no por wak e comemento, sin e ehercicio fisico. Si bo trabao ta di paden, tras di computer, zorg pa atardi sea haci un deporte of haci trabao di cas, chapi den cura. Cosnan chikito cu bo mes por haci, paso esey no ta solamente di tene cas limpi, pero ta trahando ariba bo salud.
E parti di comemento, di stress, esey ta factornan di riesgo, cu ta den bo man cu abo por haci algo contra dje. Kico ta stress? Preocupacion, worries. Esey tin te maken directamente cu bo presion. Ora bo ta rabia of bo tin worries, esey tin efecto ariba bo presion y tambe ariba bo adernan ora cu e ta pasa hopi biaha. E efecto ey no ta uno bon.
E algemene richtlijn di Aruba con pa come, tambe tin e guia di alimentacion cu ta riba e logo di IBiSA. Mester come menos vet y ki tipo di vet. Na IBiSA tin un booklet basta intenso pa sa den ki direccion nan mester come. En general ta bisa cu mester come al menos dos fruta pa dia.
E high five di bo bida, ta bo desayuno, dus haci bo desayuno mas saludabel posibel, sea papa traha cu lechi low fat. Of uza productonan cu lowfat.
Punto number dos, ta come dos fruta pa dia, por lo menos. Punto number tres, ta por lo menos 3 schep di berdura riba bo cuminda cayente. Punto number cuater ta cuater glas di awa mainta, hopi biaha bo ta lubida ariba esey. E ta bon pa saca tur e parti sushi di bo curpa, dus cuater parti mainta, cuater parti atardi. Esey ta pa un persona cu ta haci actividad fisico pisa. Punto number cinco, tur dia, por lo menos mei ora di actividad fisicio. Haciendo e cambionan aki den bo bida, bo ta ariba un bon caminda pa hiba un bida saludabel. Esaki segun Sra. Iraida Thijzen, di IBiSA.