Dia 4 di februari ta Dia Mundial contra Cancer mundo completo y na Aruba Plataforma di Promocion di Salud, den cual tin representacion di Departamento di Salud Publico, IMSAN, WGK, IBiSA, hospital, SVB, AZV y un dokter di cas tambe ta para keto pa recorda cu ta Dia Mundial contra Cancer.
Plataforma Promocion di Salud ta boga pa duna informacion di salud, educa y conscientisa publico en general pa cu nan salud. Cancer ta referi na un malesa den cual e celnan ta crece abnormal y fuera di control y por invadi diferente parti di e curpa. E por afecta cualkier persona, no ta discrimina ni edad, rasa of genero. Cel di cancer por plama tambe bay otro caminda den e curpa via sanger of sistema limfatico.
Cada aña 8.8 miyon persona ta muri na mundo pa motibo di cancer, esaki ta casi 1 den cada 6 persona. Mayoria biaha e motibo principal ta cu a detecta e cancer mucho laat.
Na Aruba cancer ta causa no. 2 di morto durante e periodo di 1999-2014. Cancer di pecho ta number 1 cerca hende muhe y cancer di prostaat cerca hende homber manera indica den ‘Health Monitor Aruba, 2013’, di Departamento di Salud Publico.
Pa desaroyo di cancer tin diferente factor cu ta hunga un rol, manera estilo di bida, edad y herencia genetico. Tin e factornan di riesgo manera herencia genetico y edad cu no por cambia, loke si por dicidi ta pa tuma un rol mas activo y hiba un estilo di bida mas saludabel. Tin un relacion directo entre estilo di bida menos saludabel y desaroyo di cancer. Entre 30-50% di tur caso di cancer por wordo preveni.
Humamento ta un factor di riesgo mas grandi pa haya cancer. Mundialmente uzo di tabaco ta contribui cu 1 den cada 5 persona ta haya cancer. Reduci humamento ta haci cu un gran cantidad di cancer ta reduci di e.o pulmon, boca, garganta, esofago, pancreas, blaas, riñon y stoma. Uzo di alcohol, cu ta otro factor di riesgo, ta conecta cu cancer di boca, garganta, esofago, tripa, higra y pecho. E aumento den e cantidad di obesidad ta un preocupacion rond mundo, pa motibo cu peso di mas y obesidad tin un relacion directo cu desaroyo di cancer di tripa, pecho, ovario, matriz, pancreas, esofago, riñon y galblaas den transcurso di un hende su bida.
Por realisa diferente saminacion medico pa detecta cancer prome cu e persona haya cualkier sintoma. Si bo haci e examennan aki regular riba recomendacion di bo dokter di cas, anto por detecta cancer den un fase trempan. Aki ta trata di cancer di pecho, matriz y tripa. Mas trempan ricibi tratamento, menos invasivo e proceso medico ta y mas chens pa e persona en cuestion sobrevivi.
Prevencion y cuido propio ta keda e enfoke y ta esencial pa preveni cancer pa medio di bon estilo di bida, esta e.o. nutricion saludabel y suficiente movecion controlando e otro factornan di riesgo. Y si bo ta un persona cu a wordo diagnostica cu cancer ta importante pa pone atencion riba e condicion di bo curpa y preveni pa haya mas complicacion.
Pa mas informacion por tuma contacto cu Seccion Promocion di Salud di Departamento di Salud Publico na 5224200 of cu IBiSA na 582-4987.