E voz di pueblo na Corsou y Aruba pa bon gobernacion na tur dos isla ta bira cada bes mas fuerte. Tanto na Aruba como na Corsou a organisa recientemente actividad civico contra mal gobernacion y corupcion. E organisacion civico Curasoleño Corsou Transparente y e fundacion Arubano pa gobernacion di Calidad a dal man den otro. Universidad di Aruba a tuma e iniciativa pa funda un ‘Governance Institute’.
Fundacion gobernacion di Calidad Aruba a organisa e actividadnan civico den cooperacion cu Universidad di Aruba riba dia 12, 13 y 14 di september. Tres anochi sigui 170 hende a bin hunto den hotel Hilton durante e simposio tocante e importancia di bon gobernacion. Ademas di Armand Hessels, presidente di e fundacion, drs. Nelly Schotborgh di Corsou Transparente y mr. Willeke Slingerland di University of Applied Science Saxion a duna tur tres anochi un presentacion. Tanto Schotborgh como Slingerland tawata investigado principal di National Integrity Assessments di Transparency International, respectivamente na Corsou y Hulanda. Actualmente tur dos ta den e fase final di nan investigacion pa nan promocion.
E presentacionnan di Hessels tocante e falta di bon gobernacion na Aruba a papia pa nan mes. El a presenta un calculacion di e gastonan pa comunidad di mal gobernacion na Aruba, cu ta suma na 1/3 parti di henter e presupuesto di Aruba.
Hessels a basa e cifranan riba informacion for di e rapportnan tocante maneho di personal y e administracion financiero cu e Fundacion gobernacion di Calidad Aruba a publica. Por lesa nan riba nan website (http://deugdelijkbestuuraruba.org/). El a enfatisa cu ta trata solamente di e gastonan directo. No a tene cuenta cu e gastonan indirecto manera e daño economico di mal gobernacion.
Fraude y corupcion gubernamental den e parti Caribense di Reino
A base di su investigacion pa su promocion, Schotborgh a duna un imagen di e embergadura di fraude y corupcion gubernamental den e parti Caribense di Reino. Segun Schotborgh, den varios organisacion conscientemente ta neglisha e sistema di checks and balances. Asina sa pasa cu frecuencia cu hustamente e lidernan mes di organisacion ta inicia fraude y corupcion y otro violacion di integridad. Remarcabel ta cu den hopi caso ta trata di hende cu estudio avansa y cu hopi poder di decision. Igualmente remarcabel ta cu ‘intencionalmente’ no ta aplica procedura corectamente. Hopi biaha, den practica, no sa tin separacion di tarea mientras cu un administracion adecua ta haci falta. Segun Schotborgh, control ta hunga un tarea importante den pretension di fraude y corupcion. Den practica, sa pasa hopi cu e administracion financiero ta deficiente, cu dunamento di cuenta ta tuma luga hopi despues, of hasta nunca y cu den hopi caso esunnan responsabel ta neglisha e advertencianan. For di e investigacion di Schotborgh ta sali na cla cu e cultura di e organisacion den hopi caso ta duna hopi espacio na empleado cu mal intencion, pa abusa. Asina sa viola regularmente norma simpel di integridad y sa intimida colaborado. Ademas ta existi un cultura di indiferencia colectivo den e organisacion. Ta prefera di mira pa un otro banda y di no apela na e propio responsabilidad.
Corupcion den red social
Willeke Slingerland a trata corupcion den red social. El a trata e tema aki for di e perspectiva di Hulanda, Union Europeo y otro pais. El a guia su publico na un manera cautivante riba su biahe di descubrimento di e practicanan di corupcion. El a enfatisa cu no ta trata solamente di perdida di placa pa motibo di corupcion. Ta asina cu hopi biaha corupcion sa causa victima. Ehempel notorio ta morto pa motibo di mal construccion, cuminda shuata y airbag deficiente den auto.
For di e investigacion di Slingerland ta resulta cu corupcion den red social ta existi na tur parti di mundo. Hopi biaha ta trata di red social na unda bon relacion ta forma e base pa corupcion of un otro tipo di abuso. Esunnan envolvi sa ta politico, abogado, comerciante, etc. cu ta faborece otro riba custia di e interes general. Sinembargo, e rednan informal aki ta mina democracia y husticia. Di e manera aki, capital social ta degenera den corupcion.
E preguntanan cu ta presenta nan mes ta con pa compronde corupcion den red social miho y na ki manera combati esaki mas efectivo. Segun Slingerland, e instrumento mas efectivo ta cooperacion di hende dentro di organisacion fuerte. Ta trata aki di formacion di movemento civil cu tin e poder pa transforma e normanan di corupcion den un direccion positivo. Esey ta exigi prome cu tur cos un cambio di mentalidad. Al fin y al cabo esey mester conduci na paso concreto den direccion di bon gobernacion duradero.
Riba e di dos anochi Schotborgh a demostra con Corsou ta duna contenido na un movemento civil. El a duna splicacion di e actividadnan di Corsou Transparente y el a reta e publico Arubano na e simposio pa tuma un posesion contra corupcion dor di saca nan potret dilanti e banner di ‘Mi Mannan ta Limpi’. Schotborgh: “E tawata fantastico; ningun momento tawatin duda. E Arubanonan masalmente a saca potret”.
Schotborgh a duna como contesta riba e pregunta ki impresion e tin di e estado di gobernacion di Aruba cu “tin hopi trabou pa haci ainda! No tin Ombudsman, no tin un Cororate Governance Code, no tin ley cu ta obliga partido politico pa publica nan financiamento, mientras cu apenas a cuminsa cu paso chikito pa logra un Fair Trade Authority. Esey ta nifica cu politico tin tur espacio pa haci y deshaci. Nan tin e poder pa nombra hende pa motibo politico y pa influencia procedura di destaho sin cu tin ningun supervision. Y bo por ta sigur cu ta haci bon uzo di esey”. Pero Schotborgh tambe tawata optimista: “Riba termino corto e Arubanonan tin e posibilidad pa scoge pa un rumbo nobo. Eleccion ta tuma luga dia 22 di september. Ta e votadonan mes tin cu reenforsa transparencia di financiamento di partido politico y introduccion di corporate governance rules. E ciudadanonan Arubano mes ta dicidi cua politico nan lo kier como ehempel pa nan yiunan durante e 4 añanan binidero. Awor nan tin e chens pa scoge pa politico cu di berdad kier realisa good governance”.
A clausura e simposio cu lansamento di un iniciativa di Universidad di Aruba pa lanta un ‘Governance Institute’. Rector di Universidad, dr. Glenn Thodé, a enfatisa e importancia di un bon formacion den e proceso di conscientisacion di e importancia di good governance. Na final Hessels di Fundacion gobernacion di Calidad Aruba y Schotborgh di Fundacion Kòrsou Transparente a palabra pa uni forsa y pa colabora mas frecuente cu otro den futuro pa logra good governance riba tur isla den Reino.