“Despues di 5 aña como miembro di hunta di directiva di Camara di Comercio, mi ta convenci cu ta su ora pa enfoca riba e retonan cu comercio di Aruba ta y lo enfrenta, na un manera constructivo. Na final di dia, meta di Camara di Comercio ta pa stimula y sostene comercio duradero pa alcansa un crecemento socioeconomico sostenibel pa nos isla”, asina Omar Tromp, candidato diamars awor pa miembro di directiva di KVK, a duna di conoce.
El a expone su vision pa loke e ta kere ta importante pa nos comercio en particular y Aruba en general.
Tin 3 punto cu segun mi mester nos debido atencion, cu ta “Confiansa di consumidor”, “Caya Grandi y bisindario” y “MKB”, esta negoshinan chikito y mediano
Omar Tromp ta director di Felipe Construction, compania cu su defunto tata a funda na aña 1986 pues a celebra 30 aña di exito y crecemento, cu su maneho general pasando di un generacion pa otro. Desde aña 2004 e compania a bira un NV y como tal Omar a cuminsa tum’e over di su tata. Desde aña 2000 el a cuminsa traha como fisioterapista y desde 2001 ta maneha su mesun “praktijk” cu hopi exito. Na aña 2011 el a drenta directiva di Camara di Comercio pa asina comparti su conocemento y exito den negoshi. Na aña 2013-2014 a fungi como Vice Presidente di Camara di Comercio y desde 2014-2015 a fungi como Presidente di e organisacion comercial.
“Awor, pa e directiva di otro aña, mi vision ta pa reenforsa negoshinan MKB riba nos isla, siendo e motor tras di nos economia. Mas negoshi chikito y mediano nos pais tin, mas cupo di trabou y mas crecemento economico”, asina Omar Tromp a enfatisa.
Segun Banco Central, e confiansa di consumidor a baha den di tres trimester di aña 2016, te na 96.0. E indice ta varia entre 90 y 110. Entre 90 y 100 e indice ta mustra un situacion di pesimismo, entre 100 y 110 e ta mustra un situacion di optimismo cerca e consumidor (saca for di comunicado di prensa di CBA). Aruba ta un pais consumidor, unda cu nos hendenan gusta gasta. Si e consumidor sinti desconfiansa den economia, e ta wanta su cartera poco cera. Durante 2016 tin algun indicador economico cu por splica e deterioro di e confiansa di consumidor.
Aruba no ta scapa di trendnan mundial, unda cu e patronchi di compra ta cambiando pa uno cada bes mas uzando “online shopping” y unda cu den paisnan grandi e “down towns” ta birando bashi pa loke ta comercio. Aki na Aruba Gobierno a dicidi di inverti pa embeyece caya grandi, porta sin tene cuenta cu trendsnan ariba menciona. Por haci hopi pa embeyece caya grandi, aunke no por interveni den loke mercado ta haci. Nos tin un economia habri, unda cu negoshinan cu no re inventa nan mes lo tin chens di stop di existi. Esaki nos por wak den caya grandi. Den un mercado funcionando eficiente tin un proceso natural di entrada y salida di negoshinan cual por wordo spera den caya grandi y eventualmente e area lo por stabilisa cu negoshinan mas adapta pa loke e consumidor di futuro ta exigi. Innovacion ta necesario den e aspecto aki.
“Aki na mi opinion, mester crea un fluho di hende den caya y un opcion lo ta pa laga hende biba den caya grandi, riba e pacusnan y den vecindario, creando fluho di hende cu lo atrae comercio, manera cafe’s, restaurant, laundry, grocery stores, etc. Por pensa den studiantenan of young professional cu lo kier biba aki, contal cu esaki ta sigur y acomodacionnan di calidad. Esaki lo por trece bida bek den caya y aki atrobe ta bin dilanti e sentido di insiguridad cu pueblo ta sinti anochi den caya, cu mester wordo atendi”, segun Omar Tromp.
E definicion di un negoshi chikito, segun Union Europeo, ta entre 10 pa 50 empleado. Un negoshi mediano ta te cu 250 empleado. Tambe UE ta defini micro negoshi, cual ta te cu 10 empleado. Pa Aruba esaki por ta poco diferente, aunke mundialmente (segun ILO), e tipo di negoshi chikito-mediano (MKB) ta emplea mas o menos 70% di e forsa laboral, cual lo conta pa Aruba tambe. Esaki ta refleha e importancia di e MKB pa nos economia.
E MKB ta encontra, na mi opinion, 3 punto cu ta stroba su funcion, e ultimo esun mas importante, “Conocemento (skills) di e doño”, “Informacion” y “Capital”. Aki ta unda nos mester educa y guia e comerciante (nobo) riba con pa maneha su negoshi di tal forma cu e tin miho chens di ta exitoso. Puntonan manera un bon business plan, debido administracion, servicio, recurso humano (empleado), cu ta e gasto mas grandi di un negoshi chikito.
E comerciante mester por dispone di informacion externo al caso, up to date y transparente di factornan macro-economico (Banco Central-CBS), di e situacion di mercado y e competencia, pa asina e por tuma decisionnan corecto. Aki e parti di skills ta cay aden. Tambe informacion interno ta importante, esta un administracion “up to date” di su negoshi pa e por maneha e negoshi debidamente.
No ta un secreto cu pa un negoshi chikito-mediano, sea nobo of existente, haya capital (placa) pa start of expande, ta un caminda di cruz. Y esaki ta e “bottle neck” mas grandi. Banconan na Aruba ta gana bon placa y ta den un comfort zone, cu ta haci nan menos interesa pa fia placa pa negoshinan chikito-mediano, hasta ora bo tin un bon propiedad como garantia.
Durante hopi aña AIB a duna un apoyo na crecemento di negoshinan na Aruba pa medio di otorga financiamento cu banconan comercial no tawata dispuesto pa haci. E realidad ta cu ultimo añanan e institucion aki su enfoke tawata otro caminda y no riba negoshi chikito mediano. Den e contexto aki por revisa un biaha mas con por crea, mescos cu tempo a funda AIB den añanan ’80, un entidad nobo cu e unico enfoke riba negoshinan chikito y mediano pa medio di duna credito y/o otro tipo instrumento financiero. E lo mester tin su meta bon defini, por ehempel no por fia mas cu 500.000 florin sea na prestamo of como equity (shares) den e negoshi, como tambe mester mara e capital na un follow up y tira un bista con ta maneha e negoshi, esta un compromiso mas profundo pa cu e negoshi.
Otro opcionnan cu ta hopi uza den exterior ta “crowd funding”, cua na 2015 a logra recauda USD $34 biyon. Esakinan ta plataformanan online, den cual un grupo di hende ta pone placa hunto pa diferente “start ups”. Tambe tin “peer to peer (P2P) lending”, den cual un hende of negoshi ta fia otro persona of negoshi placa y esaki tambe ta un plataforma online.
“Manera mi a ilustra, tin hopi pa haci pa mehora nos economia y solamente ora gremionan y Gobierno tin e mesun meta, por resolve e retonan nos dilanti”, asina Omar Tromp a finalisa bisando. Diamars awor miembronan di Camara di Comercio di e seccion “Groot Bedrijf” lo mester vota entre dos representante den directiva. Ta invita tur esunnan cu a haya un carchi di invitacion pa vota, pa eherce nan derecho y asina tin un bos den directiva di e organisacion comercial mas grandi di nos pais.