Mas of menos 26 miyon persona ta sobrevivi ‘stroke’ anualmente rond mundo, segun cifranan di World Stroke Organization, cual ta promoviendo e aña aki e tema “treatable aspects” di stroke. E enfoke riba e aspectonan cu por wordo trata ta pone enfasis entre otro riba conocemento di e señalnan di un stroke bao di e populacion en general y e “opvang”, diagnosis y tratamento rapido di parti di profesionalnan medico.
Stroke ta riba e di dos luga mundialmente di malesanan cu ta causa morto. E ta un condicion cu ta bin cu retonan den e proceso di recuperacion, cual por cierto den mayoria caso ta un trayectorio largo cu ta rekeri hopi esfuerso, pasenshi, cooperacion y asina mes por resulta cu e pashent ta keda cu descapacidadnan permanente.
E datonan registra na Departamento di Salud Publico ta mustra cu 33% di nos hendenan ta fayece pa malesanan di sistema circulatorio y cu den e grupo aki accidentenan cerebrovascular ta na di dos lugar. Entre 1999 pa 2014 di e cantidad di personanan cu a fayece pa motibo di stroke 45% tabata hende homber y un 55% hende muher esaki sigur ta informacion cu nos tin cu tene na cuenta cerca esunnan di 65 aña plus. Na Aruba ta asina tambe cu 1 di cada 2 hende homber ta sufri di presion halto y 1 di cada 3 hende muhe ta sufri di presion halto, siendo presion halto un factor di riesgo pa haya un ataca cerebrovascular mescos cu diabetes.
Na 2015, debi na colaboracion cu ta formando entre diferente specialismonan di enfermedadnan y metanan comun mundial pa cu baha e incidencia di enfermedadnan cronico no contagioso a cambia e proclamacion di Dia Mundial di Stroke pa inclui tambe e aspecto di demencia como cu a constata un relacion di cerca entre stroke y demencia. Prevencion di stroke ta contribui na prevencion di demencia, segun World Stroke Organization, y ta trahando ademas tambe cu e gruponan di interes pa cu otro enfermedadnan cronico cu no ta contagioso manera diabetes y hipertension.
Diasabra 29 di October ta Dia Mundial di Stroke. Relaciona cu esaki “World Stroke Organization” a lansa un campaña nobo, cu ta enfoca riba e hecho cu tin tratamento pa stroke cu ta comproba di ta efectivo.
World Stroke Organization ta subraya tambe e importancia di miho maneho di salud personal, cambionan di estilo di bida, cu ta un di e aspectonan central den e procesonan di prevencion y tratamento di stroke.
Diasabra dia 29 di october ta Dia Mundial di Stroke y Minister di Salud dr. Alex Schwengle ta encurasha comunidad pa haci cambionan positivo den nan lifestyle.
E conseho principal ta pa controla factornan di riesgo cu por hiba na stroke entre otro diabetes y hipertension, como tambe obesidad. No huma, no consumi bebidanan alcoholico den cantidadnan grandi, haci ehercicio 30 minuut pa dia, come saludabel – controla e consumo di productonan y ingredientenan cu por resulta den retonan cu salud, y mantene un peso saludabel.
E tema oficial e aña aki ta “Enfrenta e hechonan: Stroke por wordo trata”. Bidanan por mehora cu miho conscientisacion, acceso y accion. Cada persona cu ta biba cu e condicion di hipertension y diabetes mester ta conoci con ta preveni complicacion. Ta importante pa informa con ta señala un stroke y pa actua lihe si esaki presenta, como cu tratamento rapido ta salba bida y tin un influencia positivo riba e pronto recuperacion.
E palabra FAST cu ta un “ezelsbruggetje” ta indica nos tur con pa yuda un persona na momento di haya un stroke . FAST ta para pa: Facial drooping, Arm weakness, Speech difficulties y Time. Si un persona tin cualkier un of e combinacion di e señalnan, esta “paralisis di cara”, “debilidad den e brasanan” y “dificultad cu papiamento” ta esencial pa e persona yega na cuido medico mas pronto posibel, pues “na tempo” (time!). E mesun “FAST” ta loke profesionalnan medico ta uza pa determina den prome instancia ora e pashent wordo busca cu ambulance of yega hospital of na un clinica, si e persona a haya un stroke.
Hopi biaha ta tende de comunidad cu un persona a cay of a perde balans sin cu tabatin algo den su caminda pa strob’e, of cu el a papia un poco straño, pero despues a recupera, esakinan por ta entre señalnan cu por indica un pre-stroke of stroke y ta importante pa pone atencion na loke ta pasando, aunke ta parce cu e persona ta bon mesora despues.
Atencion medico ta necesario inmediatamente y e tratamento cu e specialista lo duna su pashent ta pa yud’e mehora su calidad di bida, y recupera. E caminda di terapia y rehabilitacion ta un factor hopi importante pa pashentnan di stroke por logra yega na recuperacion.