Minister Bikker a cuminsa na bisa cu oar cu nan a asumi e responsabilidad di gobernacion, nan a topa cu’n situacion sin precedente. E tempo aya, Aruba tabata haya un averahe di un pa 2 aplicacion di asilo pa aña.
Ora cu Aruba a haya su Status Aparte na 1986, el a bay forma parti di e Tratado di Refugiado. Y nan 2009, den e Toelatingsbesluit a bin cu artikel 19, cu ta tene cuenta cu e tratado aki. Niun hende por a pensa cu lo bay tin un situacion di refugiado manera a presenta awo. Durante e gobernacion, na mey 2018, nan a wordo confronta cu a bin cu’n run ariba e tratado akinan. Diferente personanan den nan desesperacion a dicidi cu nan ta aplica pa asilo. Door esaki ta algo sin precedente, a haci un estudio un rato di kico mester tuma luga.
Den e LTU di 2011-2012, niun cambio a wordo haci y a bay Parlamento. Na 1 december ultimo, a bin cu basenan huridico pa loke ta trata e parti di tratadonan internacional, delinea den articulo 20. Los di esey, a bay pa cambia maneho. Y a encamina e proceso pa por adapta articulo 19 di Toelatingsbesluit. Tur e procesonan aki, los di tur otro retonan, e tematica ta tumando hopi tempo mes, si wak e indeling di siman, cuanto rato mester dedica na e tematica di Venezuela. Esey ta increible, mirando cu mester atende e problemanan di nos pais mes, pero na mes momento ta atende cu problemanan social hereda. A enfrenta e retonan aki tambe.
A encamina pa e proceso di articulo 19 wordo cambia. A bay full e proceso, recientemente a haya e advies di Raad van Advies y ta spera pa fin di siman aki, por conclui cu e proceso aki. Esaki tabata uno, cual ta e proceso describi, di cual ta e setting huridico, e tratato di 1967, e protocol. Pero Aruba a accede na dje na 1986. Articulo 19 cu ta existi desde 2009 y un biaha mas, niun hende no por a biba pensa cu lo haya e retonan aki.
Diabierna ultimo, hues comisairo, a dicidi cu e gruponan di persona cu a yega Aruba cu boto di manera ilegal, cu el a tuma nota cu nan a indica cu nan kier pidi asilo ye ora a base di e tratado, di articulo 19, el a bsia cu si nan pidi asilo, nan lo mester di un ‘meldplicht’, cual a cay den masha mal tera den comunidad. Gobierno a respeta esaki a base di Separacion di Poder, pero diasabra atardi a reuni cu e ‘Vreemdelingenketen’, cu ta acapara y e problematica di asilo, a delinea e pasonan cu ta bay tuma, en bsitsa di esaki.
Na Hulanda tin un Schiphol-model: Ora cun persona yega Schiphol e ta pidi asilo, no ta asina cu casi e tin derecho di haya meldplicht. Na Hulanda ta tuma 28 dia maximo, di cual e prome 8 dianan, nan ta screen, si e persona tin derecho legitimo y merito pa pidi asilo. Aworaki ta evaluando pa e Schiphol-model. Esaki door cu a constata cu haya un hala di aplicacion desde mey 2018 bin ariba, y awo un centenar di persona a aplica pa asilo. E tratado ta bisa cu no por manda e persona bek na e pais di procedencia, pasobra cu ta bay contra di e tratado. Mester bay den proceso di evalua nan peticion. Sinembargo, a ripara cu’n gran mayoria di e peticionnan aki, ta cu haciendo uzo indebido di e proceso di asilo y di e tratado. Esaki ta door cu gran mayoria di e persona aki, ora cu haya nan ta traha na un caminda trahando ilegal, dus nan ta bin como turista y/o invita como un persona aki, nan ta keda extende nan status como turista mas posibel. Djey nan ta disparce den ilegalidad. Ora cu nan wordo gara ta traha ilegal, diripiente nan ta aplica pa asilo. E ora, obviamente un persona cu ta aki for di 2016 pa 2017, ora cu nan wordo gara ta traha, e ora diripiente e ta pensa cu e mester di asilo, esaki por wordo cuestiona, si e persona aki legitamente por haci uzo di e procedura aki. E ora ta keda na gobierno pa nan dicidi rapidamente ariba e aplicacionnan.
Aruba den varios decada, ni Corsou, ni Colombia, ni Brazil, dus tur paisnan frontera cu Venezuela, no a conoce un situacion manera esaki. Doro cu Aruba no conoce nunca, na comienso di 2019, cu ayudo di Hulanda, a train un grupo di persona, cu nan e ora diariamente y den e caso aki, ta trata personanan cu a base di decision di hues, hasta den weekend ta trahando, pa por procesa e aplicacionnan aki, na un manera rapido y responsabel pa haci un assesment si e personanan cu ta aplica, si di berdad, legitamente nan tin un derecho pa cu e tratado, of cu nan ta aplicando djis pa alarga nan estadia akinan. Esey ta den man di gobierno y e ‘Asielunit’, ta trahando eigenlijk, hasta den weekend, oranan largo pa nan por atende, cu e fluho di personanan. Esey ta un otro paso cu a tuma, den cuadro di e reto aki, cu ta poniendo presion y ta demanda hopi tempo di e tempo di gobernacion. Constantemente ta reuni cu UNHCR, Red Cross International. Ora mandatario di Hulanda bin di bishita, e tema Venezuela ta constante den reunionnan.
Minister mr. Bikker, recapitulando a institui e ‘Asielunit’ pa trata e aplicacionnan di asilo. A designa Guarda Nos Costa como e ‘Schiphol-model’. Personanan cu yega via boto, no sa kico ta nan background, si nan tin malesa. Ta evaluando e articulo 7, inciso 2 di e Toelatingsbesluit, si ta bay amplia e exigencianan pa loke ta trata vacuna of verklaring di dokter pa otro tipo di malesanan. Actualmente e ta valido pa Keintura Geel, pero a caba di wak cu siman pasa e Centre for Disease Control di Merca a emiti un declaracion caminda cu nan a constata cu di diferente brote di malesanan cu ta bin for di Venezuela.
Den cuadro di desaroyonan nobo, personanan ta yega cu boto y ta aplica pa asilo, ta ponenan den un luga designa, den un paar di siman evalua si di berdad nan aplicacion tin merito of no. Y si no, nan tin cu bay bek. Na Hulanda e proceso ta andando caba.
Door cu nan ta drenta na manera ilegal, no sa ki malesa nan por expone e pueblo na dje. Ta p’esey ta evaluando pa ponenan na un luga desinga. Señal cu kier duna ta cu, Aruba no ta e paraiso, cu ora bin aki, lo tin acceso liber na nos pais. Nos infrastructura, nos superficie ta limita. Lamentablemente, no obstante tur laso familiar y historico cu Venezuela nos no por adopta problemanan social di otro pais.
Tarea primordial ta pa pone Aruba y su pueblo na prome luga. Te asina leu, minister di Husticia, mr. Andin Bikker.