Un trahado mester conoce su ley. Tin hopi caso lamentabel cu ta sosode door cu nan no sa ley y e doño di trabao ta haci y deshaci, segun abogado Hose Figaroa.
E leynan aki na Aruba, pa loke ta e parti laboral, pa e trahado, e ta basta extenso. E trahado tin hopi mas proteccion di loke e ta kere. E problema cu tin na Aruba ta cu door cu e trahado hopi biaha no sa kico e leynan ta bisa. Hopi biaha e trahado tin e tendencia di bisa cu e no ta protegi, siendo cu den mayoria caso e trahado ta wordo protegi. Pero door cu e no sa e leynan y tambe e leynan no ta wordo implementa manera mester ta tampoco.
Ora cu tin control ta tuma luga, tanto bal cu tin ley. Ta mescos cu ta ilegal pa importa droga na Aruba, pero bo no ta pone Douane controla na aeropuerto. Ningun hende no ta bay cumpli cun’e. Na momento cu bo tin e control, na momento cu bo ta duna sancion pa incumplimento di ley, na e momento ey bo ta haya cu bo ta forsa dunadonan di trabao pa cumpli. Segun Figaroa, pa bisa cu e leynan ta incompleto of falta ley, e no ta kere y en todo caso, bo no por yega na e conclusion eynan tanten cu bo no ta implementa e leynan manera mester ta.
Si bo ta implementa e leynan manera mester ta, e ora por bisa cu por mira fayo algun caminda. Tanten cu bo no por implement’e, bo no tin ningun idea si e ley ta na su luga si of no.
Tempo cu tabata tin e werkboek, ora bo habri’e bo ta inscribi abao y bo por lesa tur ley. Figaroa no sa si di e forma ey e lo ta efectivo. En todo caso mester tin un manera si pa e trahadonan tin mas informacion di kico ta su derechonan. E no mester ta tur detaye, pero e mester sa su derechonan basico. Kico ta e cosnan basico cu un dunado di trabao mester cumpli cun’e, a base di e leynan cu ta vigente.
Kisas mester bin cambio den ley of mester tin mas control di parti un departamento di labor segun e abogado. Pa loke ta e ley ainda ta mesun cos. No a bin cambio.
Tin awor aki, y a pasa Parlamento caba, e codificacion nobo di Codigo Civil. Na momento cu tabata papia di esey, a papia na cierto momento pa kisas bin cu cambionan na dje. Pero a dicidi di lage mesun cos, bao di presion di sindicatonan. E ley eynan, nada no a cambia y di berdad tin hopi critica riba e ley eynan. Pero door cu e ley no ta wordo aplica manera mester ta, den e caso hopi dunado di trabao, ta keha di e ley. E ley basicamente ta regula ki ora bo por duna un hende un contract di corto duracion. Pa tur caso, unda cu por pensa cu mester un hende pa corto duracion, e ley eynan ta duna bo espacio pa cera un contract asina aki.
E kehonan ta mas bien door cu den e caso aki, no e trahado, sino e dunado di trabao tambe, no conoce e ley manera mester ta y pa esey ta aplica e ley fout y ta hay’e cu casonan unda cu trahadonan despues tin claimnan legal riba dje, como cu e no a cumpli cu ley. Pero e ley riba su mes ta duna espacio pa duna contractnan di tempo defini na momento cu ta necesario.
E abogado a splica cu no ta haya cu mester bin cambio. Na mesa a haci e pregunta eynan diferente biaha pa trece un paar di ehempel, unda cu e ley no ta funciona y sigur lo ta dispuesto pa yuda pensa riba un eventual solucion. Pero esey no a sosode. No por a wordo confronta ningun caso den cual e ley akinan no ta duna espacio cu bo por duna hende un contracto di corto duracion. E ley basicamente ta evita cu un puesto fiho ta wordo yena door di un trahado temporario. Esey ta e unico cos cu e ley ta evita. Pero si bo tin un puesto temporario logicamente bo por tuma un trahado di un contract di corto duracion y ley ta duna espacio pa esey.
Gobierno su reto lo bay ta pa tin mas hende pa controla na pia di trabao, pa un conscientisacion y e parti di control ta hopi importante pa pone e mecanismonan di control funciona manera cu e ta supone di funciona, pa asina ley por wordo implementa manera cu e ta, e abogado a splica.