Dicon tin tanto arma y droga na Aruba? Esey ta un pregunta cu nos ta keda haci. Bo por controla waf na Barcadera y Aeropuerto, pero tin control na e demas costanan? Nos no tin fabrica di arma na Aruba, no tin tienda di arma. Nan no tin’e den stock. Definitivamente armanan ey ta bin for di exterior. Bo por pensa mesora riba Venezuela, Colombia, e paisnan mas cerca ta esunnan cu ta drenta, pero no mester descarta cu tambe for di Merca, cu ta facil pa cumpra un arma eynan. Cu pena tin cu bisa cuanto arma tin den circulacion. Rudy Lampe, riba lista di ReD, den un entrevista a splica Benjamin Romero, un colega di prensa, a skirbi un buki riba koffie, cu Aruba a haya e fama di exportadonan di koffie mas grandi di mundo, sin por produci koffie. Aruba a bira un luga di contrabando e tempo ey, di koffie. Un dia nos tabata tin e fama pa ta un di e productornan grandi di aros, pasobra tabata uza, sin cu a produci aros, uza Aruba como hub pa drenta Europa y ainda e fabrica tey.
Awor mesun cos ta pasa si bo papia di arma. Aruba tambe ta conoci awor, como un hub importante di exportacion di cocaina, sin cu nos tin mata di coca, sin cu nos ta produci cocaina. Nos a bira un luga di exportacion di cocaina, den e mesun sistema cu loke tabata e koffie y e aros.
Nos control na nos costanan ta hopi swak.
“Ningun general resiste el cañonazo,”, cu e dicho aki ta nifica cu ni polis, douane, hues, partido politico, bo ta keda keda nan por resisti e cañonazo di algun miyon? E ta dificil. Placa ta un tentacion y ta pesey ta dificil pa controla e fronteranan, manera cu esaki ta mustra, con ta posibel cu na Baby Beach, un hende ta ricibi cocaina den su auto, transporte pa APA, ta pasa sin ningun control, pone den container y mand’e pa Europa, segun Rudy Lampe.
Tempo cu a publica esaki, segun Lampe, tabata tin reaccion di comunidad, pero ta ripara cu den nos comunidad tambe, corectamente ta haya reaccion ta bisa, pakico ta hinca bo bida den e cos ey. Bo bida por ta na peliger y toch nada no ta no ta pasa. A cuminsa haya manera e actitud pacivo, cu toch nada no ta pasa. Y en berdad, ningun reaccion a bin di autoridad, ni di polis, ni di douane, ni di Gobierno. Esey ta pone en berdad cu bo ta bisa cu e pueblo mes ta bisa cu cen cierto sentido, nan tin rason, cu e guerra contra droga, bo no por gane toch. No por bisa cu polis mester bin cera frontera, douane mester cera frontera. Polis cu Douane tin cosnan mas importante pa haci y segun Lampe, loke ta kustwacht, no ta funciona, aunke cu ta paga miyones di florin. Tin cosnan cu ta pasa cu awe berdad cu ta dolor, pero ta e realidad di bida.
Por ultimo, Rudy Lampe a splica cu nan a yega di menciona for di 2013, berdad e comunidad, no tur ora tabata positivo, ora cu a bisa cu nan ta bay cambia e leynan pa haci e mercancianan aki legal. Ora cu nan bira legal, esunnan cu ta meti den cartelnan di droga akinan, nan tin cu bay paga belasting, manera cualkier negoshante. Pesey hopi di nan ta contra di ReD. E cartelnan, ken kier pa e cos aki keda ilegal? Ta e cartelnan di droga. Pasobra manera cu Milton Friedman, premio Nobel di Economia a yega di bisa, si bo kier gana hopi placa cu un mercancia, haci’e ilegal. E ora bo ta gana placa. Pasobra e ora ey e demanda ta halto y e oferta, door cu e ta ilegal, ta poco. Esey ta haci cu e prijs ta subi y ora e prijs ta subi, e ganashi tambe ta subi. Pesey, ReD un di e prome cosnan cu nan lo haci, ta cambia e ley pa e mercacianan aki bira legal y e ora polis, douane, por dedica nan tarea legalmente, na otro tipo, pa combati crimen real. Nos lo bay spaar hopi placa pa loke ta KIA, tur e polisnan ta traha un porcesverbaal, cu a gara un hende cu un joint, mester traha un proces verbaal riba dje, en bes di combati loke ta ladronicia, atraco arma cu tin, e gangnan cu ta den crimen organisa, bo ta dedica bo tempo na esey. No solamente bo ta spaar placa, pero lo genera placa, pasobra e caha di Gobierno lo bay yena cu e belasting cu ta bay tax riba e productonan aki, di cual awor ta perdiendo tur e miles di miyones di dollar, door cu e negoshi ta ilegal.