DNM a ricibi copia di e di 5 edicion ‘Student Research Change Collected Papers 2019’ for di cual nos lo duna un relato di e topiconan cu comunidad di Aruba ta preocupa cune. Esaki ta un coleccion di estudionan academico cu refelexionnan personal skirbi pa studiantenan di Universidad di Aruba (UA) y University College Utrecht (UCU). Publicacionnan manera esun aki a conduci na otro publicacionnan internacional cu a logra haya premiacion p’e tesis den
pasado. DNM a tuma e initiativa pa duna un resumen di e estudio skirbi pa Mire Stevens, cu ta titula: Off-road driving and the ecosystem: An anlysis of the impacts on landscape functionality. DNM simultaneamente ta trahando riba un conseho relaciona cu e situacion actual cu ta trata e coremento di vehiculonan tipo off-road y nan impacto. Siguramente e tesis ta duna un aporte pa un conseho bon funda. Den e estudio e autor ta referi na otro autornan cu a yega di skirbi riba e tema di Aruba su ecosistema, clima, erosion, flora y fauna, economia turistico y regulacionnan djis pa menciona algun. Ta considera coremento off-road como un di e stressnan antropogeno (causa door di actividad humano) ekivalente na rosamento y comemento excesivo di yerba door di cabrito. Off-road drivng a crece den popularidad como e actividad recreacional preferi pa turistanan asina poniendo presion
ariba nos ecosistema. Aruba ta ricibi 1.6 miyon di turista, segun cifranan di CBS, pa aña y door di e presion aki, yama footprint, tin un necesidad di urgencia pa determina e efectonan cu off-road driving tin riba nos vegetacion entre otro. Mas importante ta con por yega na un maneho cu ta limita e efectonan permanente cu e vehiculonan aki por tin.
Yegando asina na un maneho mas sostenibel posibel. E estudio ta busca pa haya sa e impacto cu off-road driving tin riba e funcionalidad di e ecosistema na Aruba. Historia ta mustra cu e ecosistema seco cu tin na Aruba a pasa door di hopi cambio e.o. perdida di vegetacion, erosion di suela y perdida di productividad. E degeneracion di ecosistema ta consecuencia di actividadnan humano y cambio di clima. Tur dos ta factor antropogeno. Mientras cambio di clima ta un factor clasifca como global tin otro efectonan local. E maneho di e factornan di stress riba e ecosistema ta compleho y door di maneha e stressnan local directamente nos por experiencia un efecto mas positivo. E impacto di core riba caminda di tera ta conoci pa 85 aña caba. Off-road vehicles ta causa un serie di influencia na tera manera: erosion acelera, haciendo e tereno/santo mas compact, biento fuerte cu ta supla y ta afecta directamente of indirectamente e vegetacion y calidad di suela. Off-road vehicle (ORV) ta causa polucion di aire y polucion di stof door di e.o. escape di gas, zeta etc. cu ta impacta calidad di suelo y vegetacion. Tampoco por descarta e efectonan riba salud di hende. Loke nos ta experiencia, ta e lantamento di stof den aire door di e ORV , yama ‘detachment’ di e suelo. E vehiculo ta lanta e stof y mand’e laira. Stabilidad di e suelo y e velocidad di e vehiculonan cu e ‘grips’ di taira grandi, ta un di e factornan cu ta causa cu un gran cantidad di tera ta bira los y bay den aire. E tera fini aki ta facil p’e biento fuerte hib’e te cu algun kilometer leu. Esaki ta e stof cu biento ta supla cu ta mas visibel pa hende. E biento ta deposita e cantidad mas grandi di e stof den cercania di unda e ta bini. E stof mes ta afecta tanto salud di hende como e vegetacion.