Glenn Thode ta e presidente di Conseho Nacional Electoral. Un dia manera diabierna, e dia cual lo bay tin eleccion, loke lo bay tuma luga riba e dia aki, mas bien ta e resultado di trabao duro di un paar di ambtenaar cu hopi dedicacion. E personanan aki ta esnan cu tras di cortina, sin cu hende ta wak esey, a traha dianan masha largo mes, siman pasa entre otro, pa controla cada un di e biyetenan cu diabierna ta presente den e urna electoral pa wak si nan ta bon imprimi, si e espacio ta eynan, si tur cos ta na ordo, di modo cu cada ciudadano cu tin e derecho di voto, diabierna por vota valido riba un di e biyetenan aki.
Tambe diabierna, Thode tin completo confiansa cu e lo bay bon. Tin hopi hende dedica pa haci e trabao. No solamente esnan di Censo, pero tur e personanan cu diabierna lo ta e personanan cu ta traha na e urna. E presidente di e urna y e miembronan di e urna electoral, cu ta e stembureau. Cada stembureau tin hende y nan a repasa cu e directora di Censo, Sharin Luydens, e ultimo dianan, exactamente con e proceso electoral ta bay. Nan ta lesa nan leidraad nan, cual tur hende por lesa riba e website y tur ta prepara nan mes pa e trabao bay debidamente. Ta un proceso cu ta bon regla. E leidraad ta hopi cla den esey. E instruccionnan ta cla. Ta asina tambe cu e proceso ta uno cu ta demostra transparencia. Tin controlnan den dje na esey. Por bisa cu tur e garantianan pa tin un bon eleccion y un eleccion cu hende por confia den dje cu ta integro, tur cos ta prepara pa esey tuma luga for di 8’or di mainta pa 7’or di anochi.
Censo su rol, ta caminda cunan tin tur e urnanan prepara. Diabierna mainta tur esnan cu ta bay eleccion ta pasa eynan y tin supervision riba henter e proceso electoral cu lo tuma luga. E maletanan cu tur e biyetenan den dje, tur cos ta seya awor aki, di manera cu sa cu no tin nada cu lo por tuma luga entre eynan y e buzonnan y e stembureaunan. Ora cu wak’e, e proceso aki, e vigilancia rond di dje, e guia rond di dje, tur esaki ta trabao cu Censo mes y su ambtenaarnan ta haci, hunto cu e miembronan, prepara pa e stembureaunan.
Como Conseho Supremo Electoral, diabierna lo supervisa e proceso aki. Si tin cualkier cos cu por bisa cu ta iregular, lo mester sinta riba dje. Wak si mester tuma un decision riba dje. Ley ta perscribi con pa atende cu hopi diferente caso. Pero toch tin biaha Conseho Electoral ta envolvi den dje, si na e urna electoral mes, e decision por ta mustra di ta dificil. Naturalmente den anochi, e Conseho Supremo Electoral, una bes cu e resultado wordo conta na e urnanan despues cu cera, nan ta bay pasa tur e informacion aki na Conseho Supremo Electoral, y inmediata ta procesa esaki y ta haci visibel pa comunidad via media, kico e resultadonan cu manera nan ta desaroyando y drentando, kico e lo ta mustra, pa loke ta eleccion den su totalidad.
Glen Thode a splica cu cualkier hende cu a haya nan carchi y di un of otro forma a perd’e of cacho a com’e of algo asina por a pasa, te hasta diabierna ainda, nan lo por busca un duplicado y e duplicado lo ta e carchi valido cu nan por vota e momento ey. E proceso ta asina hinca den otro cu ta un persona por vota un biaha y ta solamente e persona cu ta den e kiezersregister ta haya e carchi ey y ta solamente e persona ey por deposita su voto na e urna. E tin cu identifica su mes cu un di e medionan di identificacion cu ta valido legalmente. E sistema ta completamente airtight riba e puntonan aki.
Tin di compronde cu riba rijbewijs, tin algun di nan cu lo tabata tin tikfout. Tin por lo menos 1500 cu e rijbewijsnan aki cu no ta bon completamente. Y nan mester di un identificacion y hefe di Censo ta para 100% riba e hecho cu cedulanan ta 100% bon y tambe paspoort. Manera cu bo nomber ta aparece riba cedula y manera cu bo nomber ta aparece riba e paspoort, sa cu e ta 100% mesun cos cu e ta den e kiezersregister. E fuente di esey ta exactamente e mesun documento digital. Eynan no tin diferencia.
Conseho Supremo Electoral no ta conta e biyetenan oficial. Esey ta sosode den e urnanan. CSE ta procesa e resultadonan y naturalmente nan ta participa esaki. Por wak’e tambe y ta demostra esaki. E trabao di CSE ta bin en principio tambe despues di esey. Dia 27 di September, pa 10’or di mainta, e dia ey lo mester oficialmente stipula e momento ey, seya e resultado. Ta esey ta e resultado di e eleccion aki. For di e momento ey e resultado ta final tambe. E ta un formalisacion di e resultadonan cu lo tuma luga e dia ey.
Hendenan por hasta pidi un reconteo of en todo caso loke ta bay tuma luga tambe, ta pa conta cada candidato cuanto voto nan tabata tin. A base di e datonan ey por pasa tambe door di e asignacion di asiento na e candidatonan.
Esaki lo wordo haci door di esnan asigna pa esey. No ta miembronan di CSE lo bay sinta conta nan.
Ley ta stipula cuanto voto ta bay determina e cantidad di asientonan cu tin. Tin un sistema digitalisa una bes cu haya e informacion, esta e resultadonan, esey lo bay inmediatamente den un sistema digitalisa y automatisa. E sistema ey tin tur e formulanan cu ley ta perscribi cu ta bay ta determina e forma di reparticion di asiento. E sistema aki ta bay procesa e datonan. Ta bay wak e cantidad di voto ta drenta. Ta bay wak e ora naturalmente e momento ey loke ta haya e datonan special ta, cuanto voto a bay riba cual lista. E no ta bay ya caba pa cua candidato, cuanto voto. Sino cuanto voto a bay riba cua lista, riba cua urna.
Esaki ta ser procesa. Despues di esey e sistema automatisa ta determina cu si wak e cantidad di voto cu a drenta, e cantidad di voto pa e lista, e ora por determina tambe a base di e formulanan legal, ta cuanto asiento tal lista lo bay haya como resultado.
Na 2013, partido PDR tabata falta algun voto pa logra un asiento mas. Kico ley ta bisa den e situacion aki? Segun Thode, ley ta bisa cu tin cu yega na un kiesdeler den e eleccion completo.
Restzetel ta keda sin determina. E cantidad di voto no ta bay ningun caminda otro. E cantidad di voto cu e partidonan a haya, e momento ey ta bay determina cu e restzetel, esta e asiento cu no a ser haya, ta bay wordo asigna.
Thode a splica cu e asiento cu no a ser haya e momento ey door cu un of otro partido no a yega na e cantidad di asiento, e asiento ey ta ser reparti entre e listanan cu a haya un asiento caba of mas. E ora ey esey ta bay a base di e resto di voto riba nan lista. No ta wordo añadi voto di ningun otro partido na dje.
E punto ta si naturalmente e cantidad di voto si ta determina e kiesdeler. Eynan mas hopi hende vota, mas halto e kiesdeler ta bay ta. Esey ta nifica cu cada di e listanan mester yega por lo menos e cantidad ey. E cantidad di voto valido dividi den 21, cu ta e kiesdeler. Cada un lista mester yega por lo menos e cantidad eynan pa e tin un asiento y ta tambe e ora e candidato pa un restzetel si un restzetel keda habri.
Si despues di cinco stemlokaal, drenta, practicamente por bisa esaki lo bay. Pero e ta depende. E por varia hopi. Tin mas cu 60 stembureau y ta bastante egalisa e biaha aki. No tin hopi grandi ni hopi chikito. Cada un di nan ta casi mesun grandi. Cada un di nan cu drenta, e votonan eynan, si casi tur hende cu por a vota na cada un di e stembureaunan aki bay, bo ta haya cu cada un di nan tin un peso por bisa similar den e resultado. Realmente despues di cinco, no por bisa cu por bisa kico e ta bay ta. Thode a splica cu si ta asina cu mas hopi voto drenta, mas chikito e peso relativo ta bira di e ultimonan.
Ta posibel cu e direccion por wordo marca for di comienso, pero e ta posibel di bay full otro tambe. Thode a splica cu dia di eleccion na Merca, el a bay drumi keriendo cu Hillary lo a gana, pero ora a lanta mainta, a mira cu ta Donald Trump. Tambe tur hende tabata tin indicacion mustrando cu ta Hillary lo a bay gana. Eleccion ta e conteo final ta determina. E no ta basa riba e prognosisnan. E ta leuk pa bo tin bet cu bo amigonan, pero e final ta ser determina door di conta e ultimo voto eynan, cu ta determina. E por ta te asina cu tin un partido cu falta 1 voto pa e yega e asiento. Esey ta bay cambia full e playing field. Pesey tin cu conta te na ultimo.
Thode a sigui splica cu si tin un partido a ranca mayoria di voto den e prome cinco urnanan, ainda e mester 50 y tanto pa bay. Imagina cu juist den e otro urnanan un otro partido a ranca mas voto.
Loke ta importante ta cu ainda tin un tiki preocupacion como presidente di e CSE, ta cu ta ripara cu den e eleccion aki tin hopi false facts, na moda di papia, pero nan no ta fact. Informacion toch confuso ta sali den comunidad via medionan social. Tin biaha tambe via foyetonan cu ta drenta hende su cas. Tin di nan te hasta ta claim ta oficial. Eyden hopi biaha tin eror, pero tin biaha tambe tin, segun cu por mira medionan social, tin hende ta confundi otro hendenan. Kier haci un apelacion na tur hende, pa sigui e fuentenan di informacion oficial. Esey ta atrobe e website y e foyeto cu Censo a manda hunto cu e oproepingskaart. Esey ta e informacion oficial. E otro informacionnan simplemente por ta bon, pero bo no tin siguridad di esey. No tin garantia cu e ta informacion corecto.
A mira hopi diferente informacion caba den medionan social cu simplemente no ta corecto, Thode a splica.