Enseñansa di Aruba ta basa riba e idea eroneo cu Hulandes ta idioma materno di nos muchanan
Pa compronde e necesidad grandi pa cambio den nos sistema di enseñansa, aki ta sigui cifra relaciona cu nos población y resultado/consecuencia di nos enseñansa den e sistema actual cu idioma di instrucción Hulandes, idioma materno di solamente 4% di alumno. E consecuencia ta cu Aruba su cifranan di exito den enseñanza te dia di awe ta hopi tristo.
Aruba conoce hopi dropout. Poco Arubiano ta alcansa un nivel halto di educacion.
Nivel di estudio di alumno di 14 aña bay ariba den nos sistema actual di enseñansa (CBS Aruba 2010)
Lenga di cas di alumno na Aruba | Papiamento 76% | Spaño 12% | Ingles 7% | Hulandes 4% | Otro idioma 1% |
EPB / MAVO | 84.4 | 75.4 | 77.1 | 43.5 | 77.9 |
HAVO/VWO/EPI | 10.8 | 20.4 | 13.6 | 26.7 | 15.6 |
HBO/UNIVERSIDAD | 4.8 | 4.2 | 10.7 | 29.9 | 6.4 |
Organisacion mundial OECD ta conseha lo siguiente: pa un país logra un economía basa riba conocemento e porcentahe di academico (hende cu a caba HBO/Universidad) mester ta 30%.
Mas di 60% di nos trahadonan tin un diploma di Mavo of tin solamente scol basico.
Nivel di educacion di forsa laboral na Aruba – Censo 2010:
65.8% di trahadoàtin nivel di Scol Basico (33,9%) – EPB (17,3%) – Mavo (14,6%)
20.4% di trahadoàtin nivel di Havo (8,6%) – VWO (0.7%) – MBO/EPI (11,1%)
13.0% di trahadoàtin nivel HBO (10%), Universidad (3%)
(Di 0,8 % di trahado no tin información tocante educacion)
Tin solucion pa Aruba… Scol Arubano Multilingual (SAM)
Den mundo di enseñansa e conceptonan idioma materno, idioma stranhero, di dos idioma tur ta hunga papel importante ora ta diseña sistema di enseñansa na bienestar di e alumnonan di un pais. Pa logra siñamento real y efectivo mester duna les den e idioma cu mayoria di alumno ta compronde miho. Enseñansa den un idioma cu e mucha no ta compronde ta ineficiente y ta causa perdemento di hopi talento. Na Aruba, pa logra e exito cu Aruba ta desea,esaki mester ta Papiamento, e idioma cu gran mayoria di alumno ta domina. Esaki kier logra cu Scol Arubano Multilingual (SAM).
SAM ta un sistema di scol cu ta sali for di loke e mucha ya conoce y cu ta hib’e mas aleu na conocemento nobo. E ta diseña pa Aruba su situacion di idioma cu un enfoke riba multilingualismo. E idioma di instruccion, di duna les, ta Papiamento, idioma materno di gran mayoria di alumno. Papiamento ta tambe e di dos idioma pa hopi alumno inmigrante. Dos scol basico na Aruba a pasa un periodo como scol piloto. E prome grupo di alumno cu a pasa den e piloto ta awor den klas 3 di enseñansa avansa.
E idioma di instruccion ta Papiamento. Banda di Papiamento for di edad di 4 aña na scol preparatorio ta laga e muchanan familiarisa cu e idiomanan stranhero Hulandes, Ingles y Spaño. Nan lo siña lesa y skirbi na Papiamento den klas 1. Lesamento ta mas cu decifra letter; e mucha mester compronde loke e ta lesa. Den klas 2 e lo siña lesa Hulandes tambe ora e tin sosten di e vocabulario di Hulandes cu el a siña mientras tanto. Y despues lo sigui tambe Ingles y Spaño.
Un punto ta cu e mucha lo siña idioma stranhero, no comosifuera e ta un idioma conoci p’e, sino via un didactica special pa siñamento di idioma stranhero.
Conocemento di diferente idioma ta habri caminda pa participacion activo den mundo di siglo 21.