Diahuebs 31 di maart 2022 Fundacion Herencia Historico di Aruba a estrena e video documentario “Casnan di Torto na Aruba” na Cinemas @ Gloria den presencia di Minister di Finanzas y Cultura señora Xiomara Maduro, fondonan, instancia- y personanan cu a sostene e proyecto y otro invitadonan.
Tawata un dia masha special pa Fundacion Herencia Historico di Aruba, despues di un periodo largo di preparacion.
E preparacion tawata ensera: consulta literatura, archivonan na Archivo Nacional di Aruba, aserca diferente persona- y instancianan pa haya mas informacion, manera Biblioteca Nacional Aruba y Monumentenburo Aruba, trahamento di e pre-script, inventarisa material, portretnan cu nos por uza den e video, buscamento di un hende pa traha e video, pidi oferta, scirbi e projectdossier, buscamento di financiamento pa e proyecto, comunicacion y corespondecia cu e fondonan y tene reunionnan cu e productor di e video, COVID, pa porfin por tin e resultado di nos trabou.
Den esaki nos a haya yudansa balioso di señor Jado Maduro, kende cu hopi dedicacion y motivacion a traha na realisacion di nos proyecto Casnan di Torto na Aruba. Nos como directiva di Fundacion Herencia Historico di Aruba a keda contento cu su trabou. Tambe a haya ayudo di señora Lucia Ras cu a duna hopi portret cu nos por a usa pa e video. Tambe nos a haya e conocimento y entrevista tocante casnan di torto di señor Arsenio Ras, señor Ursulo Croes, señor Silvio Ras.
Directiva di Fundacion Heencia Historico di Aruba ta consisti di tres persona: Lucia Kelly, Olinda Rasmijn y Glenda Gil.
Fundacion Herencia Historico di Aruba a keda funda oficialmente na april 2006 cu e meta pa salvaguardia nos herencia historico. A constata cu pueblo di Aruba carece di informacion di su historia y di su antepasadonan. E Fundacion a desea di duna un contribucion na e necesidad di e pueblo pa conoce historia di su isla miho. Pues nos kier a promove conocemento di e historia y cultura Arubiano bou di nos poblacion y bou di hendenan cu ta bishita nos isla.
Pa cumpli cu esaki nos a scoge pa traha videonan documental den cua nos ta accentua con nos antepasadonan a duna forma na nan forma di biba den diferente sentido y unda nos por mustra ainda e resultadonan di loke nan a produci, e testigonan silencioso di nan bibamento. Nos ta papia di rastronan cu te awendia nos por contempla, rastronan cu por ta entre otro den forma di artefactonan, pintura y construccion di edificionan.
Nos a traha te awor diferente video documentario cu ta trata e siguiente temanan:
Santananan Indjan
Artefactonan Indjan
Pintura y Luganan cu nomber Indjan
Unda tin bida tin Awa: con nos hendenan a bin na awa.
Banda di e produccion di e videonan aki, Fundacion Herencia Historico di Aruba a hiba un investigacion di Dr. Oswald Wever “Nos ta Arubiano. Structura genetico di e Poblacion Arubano: tres origen” riba un diadomingo den 7 bario di Aruba cu tawata un exito.
Trahando riba e videonan aki, a bin cosnan sumamente interesante padilanti, manera e hecho cu nos antepasadonan tawata sa di traha verf cu cua nan tawata pinta riba barancanan y cu despues di mil aña ainda nos por contempla. Of con 8 pa 9 mil hende bibando na Aruba na cuminsamento di siglo 20, por a sobrebibi temporadanan di secura, di pobresa grandi y di baymento afo di hopi homber en busca di trabou (pa Cuba solamente a bay mas di 4 mil trahado den e periodo 1916 pa 1922) y problemanan cu nan tawata topa pa yega na awa di bebe y di cushina. Tur esaki den un tempo cu Aruba no tawata conoce un planta di awa.
Tur esakinan ta yena nos cu hopi admiracion y respet pa nos antepasadonan y pa medio di e videonan aki nos kier duna nan reconocimento y balor pa tur loke nan a haci y a laga atras pa nos. Nos a scoge concientemente pa videonan, p’asina por pasa nan na television y otro medionan di comunicacion pa henter e poblacion di Aruba y den exterior por ta testigo di tur nos antepasadonan nan esfuersonan, sabiduria, nan curashi y nan determinacion.
Pa loke ta e video di awe, “Casnan di Torto na Aruba”, cu nos a dedica na ‘Nos Grandinan’, nos kier a mustra con nos hendenan tawata traha nan cas den un tempo cu no tawata posibel pa mayoria famia pa importa material di afo y cu nan mester a haci uzo di materialnan cu nan ta haya den naturalesa di Aruba mes. Tambe kier a mustra e conocemento di nos antepasadonan, nan habilidadnan, nan creatividad y tambe nan solidaridad cu otro, nan responsabilidad y curashi pa traha hunto pa yega na nan cas pa nan famia.
Importante pa nos tawata pa mustra con hendenan tawata traha nan casnan di torto, torto cu ta un mescla di klei, awa y yerba, y con nan tawata traha e cas di tal forma cu e por a wanta solo, biento duro y tambe tin ora awasero duro.
Pa ilustra con nan tawata traha e cas di torto nos a haci uzo di imagennan ilustrando renobacion di un cas di torto na Rooi Dwars na aña 1999. Nos por ta testigo di entre otro nan conocemento di material y con pa traha un cas cu e materialnan disponibel, tambe con nan tawata tene cuenta cu elementonan di naturalesa pa traha un cas cu ta duna un luga pa biba na un famia grandi, tin ora mas di dies yiu.
Pa loke ta nos herencia Casnan di Torto nos por bisa cu hopi di nan a bay perdi, pero cu tin algun di nan, cu ainda t’ey y ta wordo habita.
Tempo cu nos a funda Fundacion Herencia Historico di Aruba nos a inventarisa e rastronan cu a keda di e bibamento di antes y nos a yega na 31 diferente tema di cua por traha videonan documental. Esey no kier meen 31 video, pasobra tin temanan cu por trata hunto den un video.
Nos tin rastronan di entre otro compañianan di oro, di mina di fosfaat, di cultivacion di aloë, di Ioke nos por mira ainda di estadia di sur y frèrenan y otro religiosonan na Aruba, di e maneranan cu Aruba a trata di proteha su mes contra atakenan di enemigonan den curso di siglonan. Lo mester di mas hende pa sigui cu e trabou interesante aki.
Tur e trabou cu nos a haci pa realisa e video aki, nos no tawata por a realisa e video sin e sosten importante di diferente persona, fondo y instancianan cu nos kier bisa un danki hopi grandi. Masha Dankii.
E fondonan cu a sostene e proyecto aki ta: Prins Bernhard Cultuurfonds, UNOCA, Aruba Bank, Representante di Hulanda na Aruba, Aruba Investment Bank , Art & Design cu un Banner bunita y nos Fundacion mes a contribui cu un suma pa por a completa y cubri e gastonan ensera.
Fundacion Herencia Historico di Aruba a entrega un USB cu e video na e 5 fondonan cu a sostene e proyecto financieramente, tambe na diferente departamento-, instancianan, fundacionnan y personanann cu a sostene e proyecto cu nan portretnan y informacionnan balioso.