BOGOTA, Colombia (AP) — Ex presidente Colombiano Belisario Betancur, cual su esfuerso audaz pa yega na un acuerdo di paz cu e rebelenan iskierdista na 1980 a wordo destroza pa un deramamento di sanger a causa di droga y un explosion di violencia apoya door di forsanan di siguridad estatal, a muri diabierna, na edad di 95 aña.
E morto di Betancur a wordo confrima door di Presidente Ivan Duque, cu a bisa riba su cuenta di Twitter cu e legado di e ex presidente den politica di Colombia, historia y cultura lo ta un “ehempel pa futuro generacionnan”. Betancur, cu a goberna Colombia entre1982- 1986 a fayece den un hospital di Bogota a causa di problemanan renal.
Algo unico den e paisahe politco Colombiano, domina pa hendenan elite, Betancur no tabata e yiu di un patriarco pero en cambio a subi na poder for di un comienso Spartano como e yiu di un campesion den e departamento di Antioquia. El a gradua como abogado studiando cu’n beurs y durante su carera politico, el a sobresali como periodista, economista y poeta.
Su yegada na presidencia na 1982 a causa un ola di entusiasmo cu e lo por libera Colombia for di un conflicto arma cu tabata asota e pais desde 1960 y cu a cobra mas di 250 mil bida y a desplasa miyones for di nan cas. Rapidamente el a negocia un ‘tregua’ cu e gruponan di gueriya, desafiando su mesun partido conservador y cu’n toke special a cuminsa na splica su plannan pa un pas duradero.
Pero rapidamente e esfuersonan a bin abao ora cu miles di miembro di e Union Patriotico, un movimento politico nobo cu lasonan cu e Fuerzas Armadas Revolucionarias de Colombia (FARC) a wordo tira mata pa un gruponan di derecha. Despues a bin sali na cla cu hopi di e matansanan aki a wordo haci cu apoyo di forsanan di siguridad di estado.
Un otro movimento rebelde, e grupo di ideologia Castrista M-19, a acusa Betancur di “traicion”pa bin bek ariba su palabra di paz y na 1985 e grupo a tuma control di e Corte Supremo cu e meta di tene un huicio revolucionario contra di e presidente.
E respuesta cu man duro pa e armada Colombiano, no a tarda. Tropanan apoya pa tankeronan a drenta e Palacio di Husticia, matando mas di 100 persona, incluyendo 11 di e 24 magistradonan. Aunke añanan despues, autoridadnan ta bin descubri cu algun di e rebeldenan y e simpatisantenan civil a sali bibo for di e edificio pero a disparce,
E accionnan di Betancur durante e asedio a wordo poni na duda, incluyendo su rechaso di tuma un yamada telefonico di e presidente di e Corte pidiendo pa negocia, como tambe e ordo pa canalnan di television stop di transmiti e asedio y na su luga transmiti un partido di futbol.
Apenas un siman despues, un otro desaster ta bati na porta: e erupcion di e volcan Nevado del Ruiz, cual a causa un cascada di lodo cu e dera e pueblo di Armero completo, matando mas di 25 mil persona. Esaki tabata e mayor desaster natural den historia di Colombia y un biaha mas Betancur ta wordo cuestiona pa no a ordo un evacuacion na tempo.
E dos tragedianan aki a pone un mancha ariba e legado di Betancur y ora cu el a baha di su cargo, el a keda mas tanto pafo di e lus publico. Pa añanan largo el a mantene cu el a perde control di e asedio, E ex presidente a wordo absolvi di tur acusacion door di un investigacion den congreso e tempo ey.
Pero el a kibra su silencio na 2015, mustrando remordimiento pa su accionnan ora cu Presidente Juan Manuel Santos tabata negociando un otro acuerdo di pas cu FARC, e biaha aki pa termina e conflicto.
“Si tabata tin erornan cu mi a comete”, el a bisa, “mi ta pidi mi compatriotanan pordon”.