Ainda tin un problema grandi pa loke ta cacho y pushi riba caya. Pa e motibo aki tin un plan pa cuminsa sterilisa nan riba caya cu por ta un di e soluccionan pa no laga esaki sigui crece, pero e ta costa placa, segun Tisa Lasorte, di Bucuti & Tara Beach Resort. El a splica cu tur e organisacionnan cu ta purba di yuda cu e problema aki na Aruba, cu e unico solucion longterm pa stop e populacion di pushi y cacho na Aruba, ta sterilisacion. Pesey esnan cu ta doño di cacho cu pushi, nan mester sterilisa nan mascota, pero tambe mester purba sterilisa e cacho y pushinan cu ta riba caya, pa nan no reproduci. E ora e poblacion ta bay bira mas grandi. A cuminsa cu e programa “Stimami Sterilisami” na 2016. E prome aña a yuda hopi hende individual, pa sterilisa nan mascota. A subsidia parti di e gasto di e operacion y na 2017 a cambia e programa y a enfoca solamente riba e fundacionnan, cu ta oficial na Aruba cu ta yuda e cacho y pushinan cu ta riba caya. Awo, e aña aki tambe a haya aporte financiero. Antes ta e hotel so tabata financia e programa aki. E aporte financiero ta bin di ATA y tambe di Aruba Tourism Product Enhancement Fund. Pa motibo di esey tin extra fondo, cu cual e resto di aña 2017, ta bay paga pa henter e gasto di operacion, no parcialmente so. Asina por logra haci mas lihe. Esey ta pa e fundacionnan.
Lasorte a sigui splica cu ta importante pa sa cu actualmente e programa ta solamente pa yuda e operacion cu e fundacionnan ta bay na veterinario. Loke ta haci den e programa for di cuminsamento, ta yuda e veterinarionan cu tin na Aruba. Tin 4 clinica y e operacionnan ta wordo haci na e clinicanan mes. Si a registra pa e programa, ta haci un cita cu e veterinario. E veterinario ta cobranan pa nan parti so y despues ta invoice e hotel of e programa pa e rest. E programa e aña aki ta pa e fundacionnan so. Si tin hende individual cu kier ayudo, tin cu haci’e via e fundacionnan aki. Ora cu a cuminsa e programa, a kere cu hendenan na Aruba djis no kier sterilisa nan cacho. A kere cu ta un problema cultural, pero a resulta cu ora cu a cuminsa e programa hopi hende kier a uza e programa. E drempel ta e costo.
Pa esnan cu kier haya ayudo pa sterilisa nan cacho y pushi, mester bay via e 9 fundacionnan cu ta atende cu e problema di bestia riba caya segun Lasorte. E fundacionnan despues cu e bestianan wordo sterilisa, ta yuda pa nan wordo adopta. Ta paga tambe pa microchip nan tambe. E resto di aña ta bay paga pa full e operacion, no parcialmente so. Pero solamente pa e fundacionnan, manera ARA, New Life for paws, tin varios di nan. E fundacionnan aki por haya e cita na veterinario, pa cual nan no mester paga. E prome aña a hacie pa individuo. E motibo pa e aña aki cu a enfoca riba e fundacionnan, ta pasobra cu nan kier a enfoca riba e problema di cacho y pushi riba caya. Esey ta e problema cu tin. Cu tin hopi riba caya, sin cuido, sin cas, sin cuminda. Nan ta sufri, nan ta bira malo, of nan ta bay den afmaakhok. Esey ta loke e aña aki kier a enfoca riba dje. Awor cu e extra fondo cu a haya di ATA y TPF, ta bay sinta na mesa un biaha mas si por bin cu programa nobo por ta otro aña, kisas pa individuo atrobe. Actualmente, algun di e organisacionnan aki por yuda individuo tambe. Pero bo no ta bira miembro, pero si por acerca nan pidi nan pa ayudo.
Pero tin un ley. Ora ta wak rond tin hopi di na riba caya. E ora e campaña aki di sterilisa ta yuda pa e problema di cacho y pushi, pero riba caya te ainda nan ta hopi.
Lasorte a splica cu tur e partinan aki ta importante, pero ta separa. E ley di cacho ta pa corda hende con nan mester cuida nan mascota. E ley di cacho ta un reminder na hende cu bo mascota mester ta den bo cura of den bo cas. Bo no mester lage los riba caya. Bo no por lage den solo, dune cuminda y awa, no por pone riba un cadena cortico y mester sterilisa. No ta ley pa sterilisa, pero e ta recomenda. E ley di cacho tambe ta hopi importante pa e problema aki pasobra hopi di e cachonan cu ta mira riba caya, tin doño. Nan no ta suppose di ta riba caya. E ta un aspecto tambe. Lo kier pa mas hende cumpli cu e ley di cacho y por ta si por tin fondo di Gobierno, por enforsa e ley di cacho, e ora hendenan por haya un boet si hendenan no cumpli cu e ley aki.
Loke cu a participa aden y a meet cu e plataforma, veterinario y tur e fundacionnan, ta parti di e programa di Bucuti. Pero tur ta bisa cu e unico solucion longterm, ta sterilisacion. E problema ta cu sterilisacion ta un solucion longterm, dus e ta tuma tempo. Loke ta haci cu sterilisacion ta, cu bo ta pone cu e bestianan no ta crece. Cu nan no ta nace. E ta un fix for the future. Loke ta pasa ta cu si tin un hembra, un macho un hembra, cacho y si nan keda reproduci, den 5 aña tin 10 mil. Hende no por realisa con lihe nan por reproduci.
Cacho por haya cada biaha entre 8 y 10 puppy. Y asina por keda conta. Pesey ta enfoca riba loke nan tur ta pensa cu ta e unico solucion a largo plazo.
Lasorte a splica cu no ta di acuerdo cu ta hiba awa lama. Loke nan ta mira ta cu e ta un problema cu a tuma hopi tempo pa soluciona, pero tin full atencion y ta kere cu por yega na un solucion. Ta djis cu e ta tuma tempo pasobra ta hopi cacho. E programa aki tin un aña y mey ta haci’e. A opera 4500 cacho y pushi. E ta mas hopi. Ora bo haci un programa asina, bo por haci mas hopi. Si bo djis haci un fin di siman aki of aya, bo ta haci un 200 aki, 100 aya. Y bo no ta yega mas leu. Esaki ta e manera pa haci’e, pero berdad ta tuma tempo. Aunke e pasion no ta baha. E unico solucion ta, ta pa e poblacion no crece, Lasorte a splica.