Consehero medico pa DVG, Dr. Wilmer Salazar a duna un recordatorio y refleccion riba loke ta malesanan causa pa sangura, y loke nos ta pasando actualmente tocante Covid19 durante un rueda di prensa siman pasa.
El a splica cu nos sa cu Vector-Borne Diseases akinan na Aruba ta representa pa tres malesa transmiti pa e mesun vector of sangura cual ta: dengue, zika y chikungunya. Cu e tres malesa aki generalmente ta duna casi mesun sintoma cu hopi biaha incluyendo organisacion mundial di salud ta bisa cu ta dificil pa distingi un malesa di e otro. No tur malesa ta presenta cu mesun sintoma, si no algun di nan por presenta cu dos of tres cual ta haci e dificil un diagnostico.
P’esey comunidad medico mester ta extra alerto y tin conocemento riba presentacion di sintomanan, y kico ta pasando no solamente den Aruba pero den tur region pa loke ta e comportacion y transmision di e tipo di virusnan aki. Nos tin casi 2 aña na unda raportahe di dengue, zika, y chikungunya a baha drasticamente segun dr. Salazar. Asina tanto cu e aña aki apenas nos tin cauter caso reporta, diagnostica y confirma di dengue detecta na Aruba. Esey tabata ta den e prome trimester di 2020. No tin caso di zika, of chikingunya danki na tur accionnan y cambio climatologico cu nos a pasa den hopi secura. Aworaki e tempo a cambia.
Nos no mester a preocupa mucho cu e Vector Born Diseases mas pero a bini Covid19 cual ta uno pio y hala nos atencion rond mundo creando un pandemia, cu tur e consecuencia cu tin; salud, economico, social y mas. Cu fronteranan sera esaki a limita entradanan di cierto tipo di malesanan manera e vector borne-diseases ta limita ainda, y transmisionnan di casonan local y importa ta nulo na Aruba, anto esaki mester keda asina.
Temporada di yobida a cuminsa manera tur aña rond october, november y december te cu january, e consecuencia ta broeimento di sangura cu nos tin endemico. Entre nan ta e Aedes Aegypti, cu ta un factor importante den transmision di tipo di malesanan aki cu lo por crea un problema grandi di salud, un brote, un epidemia y tur consecuencia grandi riba loke nos ta pasando caba cu Covid19.
Sintomanan general
Dr. Salazar ta splica cu sintomanan di e tipo di malesanan aki causa pa sangura ta den general kentura, dolor di cabes, rash, dolor di curpa, por tin sacamento cual por presenta den e prome dianan. Despues di algun dia por presenta dolor di joint, malestar di stoma [diarea] tur sintoma por ta den otro malesanan p’esey ta importante pa dokternan tene na cuenta cu nos ta pasando den un broeimento hopi grandi di sangura, y si tin caso cu bini di afo, por crea un problema riba esaki. Covid19 tin e mesun sintomanan pero añadi na dje sintomanan respiratorio, tosamento, nanishi sera, problema pa hala rosea, ademas di esey ta crea un complicacion pa por diferencia un cu e otro. “P’esey ta importante cu unabes un persona tin kentura halto, dolor patras di wowo of rash, tuma contacto mesora cu dokter y dokter mester haci un siguimento pa wak si ta desaroya otro sintoma pa determina si ta vector borne disease, of si ta algun otro tipo di malesa”, segun Dr. Salazar.