Miembronan di prensa a ricibi un presentacion con e proceso electoral lo bay ta pa diabierna. Nan lo bay haci uzo di e urna principal, cual ta e hoofdstembureau, caminda tur cos ta drenta y di parti di prensa cu lo tey presente, lo tin cu retransmiti e informacion aki pa pueblo. Directora di Censo, Sharin Luydens, a splica cu e intencion ta pa mustra prensa con Hoofdstembureau lo bay transmiti e resultadonan manera cu nan haya esakinan for di urnanan, na momento cu esakinan drenta. Pueblo lo bay ta hopi pendiente. Luydens a splica cu pa 7’or, urnanan ta cera. Si tin hende para na porta, e presidente ta pone un di e miembronan tras di e delaster persona, e ora asina eynan e urna ta cera definitivamente. Tin procesonan administrativo cu ta sigui despues ora cu e urna cera. Entre otro conta cuanto hende, segun e registro di votado a aparece na e urna. Tambe cuanto stembiljet a wordo duna, cuanto stembiljet a wordo hinca den e buzon. Cuando oproepingskaart nan tin. Despues di esey nan por tuma un ora di break of nan ta dicidi di bay habri e buzon di biaha. Ta e decision eynan ta decision di e presidente y di e urna.
Ora cu nan habri e buzon y tira e stembiljetnan, nan ta shufflenan den otro y ta habri nan tur na cada lista, pa despues nan conta nan tur pa cada partido, ora nan caba di conta tur e stembiljetnan di cada partido y tambe e votonan invalido, e urna eynan ta yama Hoofdstembureau, e ta duna Hoofdstembureau e resultado di e conteo di e urna y Hoofdstembureau ta hinca e resultado aki, ta pone den un excellsheet y via e plania aki, e ta wordo proyecta den e resultado di e dos televisionnan grandi cu lo tin den stadhuis.
E ora ta cada na media presente pa retransmiti loke nan ta mira e pantayanan. Esey ta e intencion.
Tambe logicamente lo tin un link riba nan website, cual ta www.censo.aw, caminda cu por wak e resultadonan ta drenta. Pueblo riba su mes cu kier drenta den un manera of otro den e mundo digital, pa nan por mira e resultado via e website di Censo. Manera cu cada urna drenta, e lo wordo proyecta asina ey riba un pantaya. Riba e otro pantaya ta proyecta e total cu tin te e ora eynan di e urnanan cu a drenta y e total di e votonan pa partido y tambe despues di tanto urna, por cuminsa proyecta e restzetelnan cu tambe lo ta riba un pantaya.
Awor aki tin 62 urna y ta conta tambe cu bijzonder Stembureau A y bijzonder stembureau B. E urna ambulante eynan ta sinta na KIA, na warda di polis di Santa Cruz, warda di polis di Noord y Hospital. E urnanan ey ta ambulante. Nan ta keda sinta diferente ora durante dia di 8 pa 7 den diferente urna. Ta trata di hendenan cu tin derecho di voto, cu ta ingedeeld na urnanan 1 te cu 62, pero pa x motibo ta cera, of ta den hospital, etc.
Urna ta cera 7’or di anochi. Pa ley, tur urna tin derecho di 1 ora di break. Ainda falta e contamento. Tin hopi di e urnanan cu no ta haci uzo di e un ora cu ley ta duna cu por tuma e break eynan. Tin ta haci’e, tin no. Pero pa bay cuminsa habri tur e stembiljetnan y pa pone nan pa cada lista separa, despues pa conta, e ta tuma su tempo y mester tin pasenshi pa tin un resultado corecto.
Segun Sharin Luydens, tin algun ley cu hopi hende ta lubida riba dje. Luydens ta enfatisa riba e leynan aki cu tin cu tene cuenta cun’e. E presidente di cada urna riba su mes ta e autoridad den e urna e dia ey. E tin autoridad pa bisa of polis of militar, ken ke sea segun ley pa dun’e ordo pa mantene orden den e urna. Ora un presidente di urna cu bo caba dun’e bo carchi di voto, etc., cu dos miembro nombra bo nomber y tuma e stembiljet, bo tin cu corda cu bo tin cu bay di biaha pa e hoki, haci uzo di bo voto y cera e plania completo, pa sali cun’e y tir’e en buzon. Si acaso bo no haci esaki y bo habri e plania mustra hende e plania aki den e stembureau, e presidente tin cu tum’e y haci’e invalido y bo a perde bo derecho di voto. Tambe cu e acto aki, bo tin cu tene cuenta cu ta contra ley.
Tin un foyeto cu a manda cas, caminda cu no ta permiti pa haci uzo di celular den e urna. Tampoco pa filmacion den e urnanan. Pa prensa tene cuenta cu no ta permiti camara di prensa, den e urna. Y tambe no mag di come, bebe, etc., pa trece algo den e urna. Eseynan ta huishoudelijke regels, caminda cu ta logico cu bo mester tin e reglanan ey di cas pa bo por defende e derecho di un votacion secreto y liber. Miembronan di prensa tin cu tene cuenta cu esaki y yuda e pueblo pa e proceso democratico aki tambe pasa den un manera trankilo.
Ora cu bo bin cu bo carchi di voto, bo tin cu presenta sea un paspoort, sea un cedula, rijbewijs di reino. Ley den articulo 59 di kiesverordening, ta duna cu bo por uza tres manera di identifica bo mes, cual ta e tresnan ya menciona. E problema cu rijbewijs tabata cu no tabata tin un decreto cu e rijbewijsnan nobo tabata tin valides. E decreto eynan a caba di sali. Sa tambe cu posiblemente tin 1500 rijbewijs cu tin un of otro detaye fout riba dje. Locual ta tocante siguridad di un documento, Luydens ta sigur cu e ID cu ta duna door di functiescheiding, processen na balie y tambe e sistema cu tin cu ta blokia automaticamente e functiesheiding y locksystem, mesun cos cu paspoort.
E presidente di urna bo ta dun’e bo carchi di voto. Tin un number unico riba dje y tin un stemdistrict cu bo ta destina den dje. Abo ta e number unico ey, bao di e stemdistrict eynan. E presidente ta wak e carchi di voto, e presidente ta haya rijbewijs, of ID y ta para mesun cos cu e carchi di voto. Loke e presidente ta haci despues ta menciona e number, e di dos persona ta mira riba un lista y despues bisa den voz halto ken e persona ta. E ta parafeer dilanti di e nomber. E presidente ta duna un stembiljet pa bay vota y no ta solamente nan tin e registro. Tur e partidonan cu ta participa na e eleccion, a haya e kiezersregister. Loke nan ta haci ta, parti e kiezersregister aki den 62. Cada urna tin checkers. Nan tambe ta core wak ken ta na tal number y ta haak’e af.
Tur hende ta parti den caya y stemdistrict. E hendenan conoce otro. Ta un otro checkeo cu no ta cay riba dje, pero ta asina. Si bo trece bo rijbewijs cu bo ta yama tal y tal y tin un otro nomber eynan, e hendenan di bario lo bisa cu esey no ta tal hende. Esey ta e control cu tin den e proceso democratico aki.
Tur e informacionnan aki ta describi detayadamente den e algehele process. Tin un leidraad pa e urnanan y den transcurso di diaranson, lo bay bin cu un resumen pa e urnanan. A haci’e na Papiamento. Ta conseha pa lesa e informacion, educa bo mes y asina eynan pa bo compronde e ora e proceso y tambe pa bo sostene esaki, esta e proceso democratico, educa bo mes, siña di dje y pa asina ey nos tur ta parti di e proceso democratico.