E fecha di 20 di November, ta conmemora e fecha caminda ta conmemora e Dia internacional di Dia di Mucha. Sra. Sasha Geerman, di Departamento di Asuntonan Social ta splica.
E dia aki no ta un dia di actividad so, pero un dia mundialmente stipula pa nacionnan uni, pero ta conmemora e fecha cu a stipula e 54 articulonan cu lo mester proteha pa nan desaroya na un adulto balansa. Tur aña e fecha aki ta wordo celebra, algun Centro di Bario tabata tin algun actividad, Centro di Bario Noord tin actividad. Diferente scol ta haci’e. Tur aña el a wordo celebra si, pero si el a coy un magnitud manera un Dia di Mama of di Tata, ainda noh.
Segun Sra. Geerman, e declaracion universal di Derecho di Mucha, a wordo stipula na 1959. E no ta algo recien, e tin su añanan. E tratado mes, a wordo firma na 1989. Pero Aruba, a ratifica aki te na Januari 2001. Si mira e historia di e tratado y con otro paisnan ta celebra esaki, aunke nan tin mas hopi mas aña ta para keto na e tratado y e Dia Internacional. Aruba tambe a cumpli cu su parti y haciendo esey, el a pone e compromiso pa duna di su parti pa e muchanan ta proteha.
ARTICULONAN SOBRESALIENTE
E 54 nan cu ta wordo mas menciona, ta depende di e importancia den cada pais. Pero esun mas ta wordo menciona ta derecho ariba enseñansa, e proteccion contra di e maltrato y abuso, e derecho ariba cuminda. Como pais, Aruba ta na caminda pa tene e 54 puntonan aki bou control. Nos no a yega ainda. Cada 5 aña Nacionnan Uni, ta evalua e paisnan. E ta un ciclo di raportahe cu cada pais ta haci. Ta bay un rapport cada 5 aña for di Hulanda, cu ta inclui Aruba, Corsou y St. Maarten. A base di e rapport y otor informacion cu e comite ta haya na Nacionnan Uni, nan ta haci e pregunta, duna e pais ainda posibilidad pa contesta pregunta y despues di esey, nan ta haci nan recomendacionnan. Nan ta bolbe bisa e pais, kico falta pa traha ariba dje.
DERECHO DI MUCHA
Ora ta papia di derecho di mucha, mester enfatisa e derecho pero tambe e obligacion di un mucha. E tratado ta inclui e 54 derechonan di mucha. E punto di obligacion ta bin regularmente dilanti. Pero mester si, cu e mucha tin e derecho, ya cu den e ta vulnerabel, ya cu e ta depende di e cuido di un adulto, vooral ora e ta mas chikito. P’esey e mester di extra atencion. Segun cu e ta bira grandi, e hoben, 15 aña bay ariba, e ora ya e por tin un bos, e por expresa su mes. Pero te ainda no sa den cuanto grado e bos aki ta wordo considera ora cu adulto ta tuma decision. P’esey tin algun otro derecho. Pero ora di pensa ariba obligacion, banda di e derechonan, mester pensa ki rol e mucha mester tin. Ta tuma e articulo di enseñansa como base, un obligacion cu e mucha mester tin ta pa atende scol, pa haci su maximo esfuerso. Pa uza e oportunidad cu e ta haya na su maximo. E derecho di e muchanan no solamente na scol, pero na cas.
RATIFICACION DI TRATADO
Na momento cu Aruba a ratifica e tratado dia 17 di Januari 2001, gobierno a instala Comision Nacional Derecho di Mucha. E comision ta consisti di diferente departamento di gobierno, ya cu ta gobierno ta raporta internacional. Pero semper el a combina esaki cu algun fundacion no gubernamental cu tambe por yuda monitor e progreso den implementacion di e derecho. Actualmente e comision ta consisti di 10 organisacion, di cual 8 ta departamentonan di gobierno, Departamento di Enseñansa, Departamento di Labor, Direktie Voogdijraad, Departamento di Estadistica e.o. Y dos fundacion no gubernamental, Cede Aruba y Asociacion Trabao pa Hubentud, tratando di ta mas obhetivo ora di raporta internacional, pa nan por presenta un imagen realistico tambe di loke ta sosode.
CELEBRACION
Pa e ultimo añanan, nan mes no ta organisa nada. Nan tin tres tarea cual ta raporta internacional, conseha gobierno y e di tres ta crea conscientisacion bou di comunidad. Pa esey nan ta traha hopi di cerca cu otro organisacionnan cu dia aden, dia afo ta haci esaki, manera Telefon p Hubentud. Nan ta haciendo un tremendo trabao desaroyando material pa bay scol, pa docentenan tin material pa traha cun’e, pa muchanan conoce nan derecho. Tambe ann ta traha cu Fundacion Pa Nos Muchanan. Nan ta haya realmente nan ta bay biba, ora cu e hendenan mes realisa nan actividad.