Supervision financiero por ta efectivo na Aruba?
Den siman di 9 pa 13 di october 2017, Conseho Consultativo (CC), den cooperacion cu Academie voor de Wetgeving y Rijksacademie voor Financien, Economie en Bedrijfsvoering ta organisa un Masterclass tocante finasas publico. Un punto di enfoke importante ta e condicionnan pa supervision financiero efectivo. Meta ta pa promove e cooperacion entre e actornan y pa inicia un discusion tocante locual ta necesario pa un supervision financiero efectivo na Aruba.
Ta mas cu tempo cu un Masterclass asina tuma luga na Aruba. Pasobra e temanan cu ta trata durante e Masterclass aki ta profundisa den un gran cantidad di fayo cu ta existi pa varios decada caba. Nan ta forma parti di e causanan cu gobierno di Aruba por a hiba un administracion financiero deficiente total pa asina hopi tempo. Esaki a hiba na consecuencia serio pa comunidad di Aruba sin cu tawatin algun consecuencia pa esunnan responsabel. Awor cu baca a hoga ta purba di dempel e pos lo mas lihe posibel.
Pasobra kico ta e caso? Como ningun otro, tanto CC, Servicio Central di Accountant (SCA) y Controlaria General (CG) tin un bista di e manera con gobierno consecutivo a duna contenido na nan maneho financiero-economico. Durante decada, e instancianan aki a describi esaki na e manera prudente tipico den rapport oficial anual. Y esey tawata tur cos. Aunke tur e instancianan aki ta(wata) masha bon na haltura di e manera desastroso di goberna, tur a tene nan mes estrictamente na nan tarea puramente legal.Esey ta encera: analisa y raporta e resultadonan na gobierno y Parlamento. Pero nan tawata sa masha bon mes cu esakinan sea no tawata lesa nan rapportnan mes y/of no tawata haci nada cu nan. Como tal tur e instancianan aki a hunga durante 30 aña (!) puramente un papel decorativo of, den idioma di cunucu, nan a participa solamente como spek en bonen. Cu e actitud ey nan a yuda debilita henter e sistema di ‘checks & balances’, cu ta asina bunita describi den nos Constitucion.
E pregunta ta con por ta posibel cu tur e instancianan aki ta tene nan mes asina estricto na nan ‘tareanan legal’ mientras cu nan ta mira/supervisa con tur cos ta sali for di man? Den esey mester considera lo siguiente: un ex-funcionario di un di e organonan di supervision/control a yega di informa’mi cu “e realidad ta hopi pio di locual ta describi den e rapportnan publico. Pero…e informacion ey ta secreto”. Un otro a contami cu “den casi tur proyecto hende di tur dos partido grandi tawata envolvi. P’esey ningun partido a tuma iniciativa pa culpa otro di asunto coruptivo, pasobra…tur dos tawatin manteca riba nan cabes”.
Locual mi no ta compronde como simpel ciudadano ta: si e instancianan oficial aki di conseho y control mas halto pa garantisa calidad di nos gobernacion ta asina bon na haltura di e pompamento na escala grandi di parti di gobernante pa locual nan tin basta ‘indicacion’, nan no ta coresponsabel pa e daño cu e gobiernonan consecutivo a ocasiona na Aruba? No ta existi algo manera un ‘deber di denuncia’ cu ta supera e ‘deber di secresia’? Acaso e argumento di “evita problema (personal)” ta suficiente motibo pa wanta duro na e ‘deber di secresia’ y mantene un silencio hermetico? Durante 30 aña?!
Analisis di TUR rapport publicamente disponibel di CC, CG, SER, etc. ta mustra cu den cada rapport atrobe den liña grandi ta menciona tur aña atrobe e mesun fayo-, advertencia- y recomendacionnan. Aña aden, aña afo. Den e rapportnan cu Fundacion gobernacion di Calidad Aruba a produci y cu no ta nada otro cu un recapitulacion tematico (tocante e maneho di personal y e admininistracion financiero) di tur e rapportnan, ta hopi remarcabel e kehonan cu ta ripiti tur aña: e falta di realismo di presupuesto, e atentado continuo riba e derecho di budget di Parlamento, e enorme caos administrativo, e echo cu no tin mehoracion concreto di e maneho di personal y e administracion financiero di parti di gobierno, etc. E recapitulacion di tur e fayonan aki ya caba ta cubri 150 pagina! Y e trabou ey apenas ta na mita…
Di berdad e instancianan aki a tene nan mes debidamente na nan promesa cu nan lo ‘yuda defende Constitucion di Aruba y e bienestar di Aruba segun nan posibilidadnan’? Nan no mester a expone un ke otro publicamente y na un manera cu no ta laga espacio pa duda e cantidad di violacion di tur criterio di bon gobernacion cu tawatin hopi consecuencia negativo pa Aruba? Nan por disculpa nan mes cu e facilidad necesario dor di punta dede pa Parlamento cu nunca a funciona debidamente? Te ki punto nan ‘silencio selectivo’ a contribui na e echo cu finansas publico (cu awor nan kier discuti pa logra un supervision mas efectivo) a sali practicamente completamente for di man? ? No por a evita facilmente e debe- y obligacionnan di interes enorme cu Aruba ta confronta awor, si e ‘instancianan cu mester garantisa bon gobernacion’ no a adverti publicamente na un manera efectivo?
Ta hopi bon cu por fin ta bin realisa awor cu mester duna un contenido mas drechi y efectivo di nan responsabilidad. Sinembargo, ta hopi lamentabel cu esaki ta tuma luga pa gran parti tras di porta cera cu e mesun instancianan cu durante varios decada a faya seriamente den esaki.