E aña aki naturalmente ta diferente cu otronan mirando e situacion di e pandemia, cual a trece hopi reto riba diferente tereno den e parti di embaraso hubenil. Segun Monique Giel Labad, Verpleegkundige/Tienermoeder Consulent na Wit Gele Kruis, nan a cuminsa e aña cu campaña di conscientisacion hunto cu FADA y otro instancianan. Mirando e pandemia, esaki a trece hopi cambio den programa unda cu no por a sigui cu educacion sexual cu e siguiente trayecto.
Awor Wit Gele Kruis ta bezig ta midi pa wak despues di cinco aña cu educacion sexual a cuminsa na 2013, con esaki ta awor despues di cinco aña. Na 2015 por a tuma nota cu cantidad di embaraso hubenil tabata bahando. “Naturalmente nos no kier niun hoben Sali na estado pero si esaki pasa nos tin cu traha cu ne. Pero naturalmente nos programa di prevencion tin cu sigui,” segun sra. Labad. No ta facil den e aña aki, pero si a cuminsa midi e cifranan unda por ehempel na 2015 e tabata na 92, na 2016 tambe tabata tin un cantidad di 92 embaraso hubenil, 2017 tabata tin 93, na 2018 cu 2019 el a bay na 72, y te aworakinan tin 54 caso di embaraso hubenil.
“Nos ta hopi contento cu ne mirando cu tog despues di cinco aña cu a keda midi, nos a wak cu esaki a baha”, segun sra. Labad. Educacion sexual ta algo cu naturalmente mester sigui cu ne tambe mirando cu Wit Gele Kruis kier baha e cifranan te na 0, pero no ta posibel pa sigui cu e programa actualmente na e scolnan.
Charla na scolnan
Tog ta haya chens pa duna charla na scolnan secundario cu ainda aki aya esaki ta sosode. A cambia e charlanan un tiki pasobra kier concentra riba e factornan rond di e actonan sexual, cu ta e parti di higiena, cambio di curpa y mas cual ta wordo inclui den e programa pa kico ta importante pa baña, pa kico ta imporante pa uza deodorant y vooral ora cambionan di curpa tuma lugar, kico tur cos su significado ta cu ta relata bek na e actonan sexual.
“Den nos tercer parti di e programa nos ta bini bek na con e situacion ta na Aruba, dus e parti cu anti conceptivo, malesanan transmiti sexualmente, y nos ta ‘touch base’ den locual nos ta mira den practica,” segun sra. Labad. Dus ora ta trata si bo tin diferente partner y no ta uza anti conceptivo of condom, ta repasa e consecuencianan y mastanto ta concentra riba locual ta e señalnan. Esakinan por ehempel por ta un holor cu no ta bon of cierto blaar cu ta sali na e parti intimo, esey ta señal cu algo no ta bon y ta bay den direccion di un malesa. Ta educa e hobennan pa tene cuenta riba esakinan pa ora nan bay den un relacion.
“Hopi di nos muchanan manera cu nan conoce un partner, ya caba nan ta bay den acto sexual sin conoce ken ta rond di nan, cuanto pareha nan tabata tin, con su caracter ta, y ya caba nan ta bay over na un acto sexual, cu tur su consecuencianan cu tin cual por ta un embaraso no planea of un malesa transmiti sexualmente, y ta ora nan ta e parti akinan nan ta bay busca e ayudo”, sra Labad ta splica.
Ta lamentabel cu no por sigui cu educacion sexual e temponan aki, mirando e situacion, pero si ta keda ofrece e charlanan na scolnan. Tur aña e 6de klassers cu ta prepara pa bay voortgezet, tampoco no por a haya chens di brinda esaki na nan e aña aki den cuadro cu e situacion.
“Ora prepara e muchanan di 6de klas pa bay voortgezet ta importante pasobra nan ta bay topa otro tipo di muchanan, otro tipo di mentalidad y caracter, y muchanan cu ya caba ta asina leu den actonan sexual”, segun sra. Labad. Locual cu por preveni na basis school por ehempel ta haci hopi por medio di e programanan di educacion sexual. Dus eynan ta spera cu otro aña por bay bek na e parti akinan, pero tog Wit Gele Kruis ta expresa di ta contento cu e cifranan actual.