Gobernador di Aruba, Su Excelencia Alfonso Boekhoudt, diamars 12 di September 2023 a habri e aña parlamentario 2023-2024 cu su discurso di aña. Den su cualidad di hefe di gobierno di Aruba, Gobernador Boekhoudt a hiba su discurso anunciando den dje e plannan di maneho di gobierno pa e proximo aña.
Apertura di Aña Parlamentario ta tuma luga anualmente riba e di dos diamars di September cu e ceremonia tradicional di e militarnan di Marinierskazerne Savaneta.
Foto cortesia di Gabinete di Gobernador Aruba.
Aki ta sigui e discurso di Gobernador:
Señor Presidente, Honorabel Miembronan di Parlamento, minister- y invitadonan, dama y cabayeronan, bon dia
Awemainta nos ta bini hunto pa duna inicio na e di 38 apertura di un aña parlamentario nobo.
E 21 miembronan cu ta forma parti di e organo aki, hunto cu Gobierno, ta eherce e poder legislativo. Un poder cu Pueblo a confia na cada un di e miembronan aki presente. Esaki ta algo grandi y alaves delicado, pasobra e ta implica un gran responsabilidad. E responsabilidad pa defende, proteha y salvaguardia e principionan di nos estado di derecho.
Democracia ta algo valioso. Democracia no solamente ta e base riba cual gobernacion y representacion di pueblo ta funda, pero ta e salbabida di convivencia, respet, libertad, igualdad, husticia y participacion inclusivo. Ta crucial pa nos uni, lanta y defende e principionan di igualdad y di dignidad humano, cual ta un tarea di nos tur. Defende y proteha esnan mas vulnerable, como tambe esnan cu no tin voz; esnan cu bida no a duna nan oportunidad pa desaroya nan mes; esnan cu a haci di Aruba nan hogar; esnan cu ta yuda nos Pais progresa, pero toch ta biba margina.
Ta e tarea di nos tur pa percura pa e bienestar di tur e gruponan aki; unda cu nos por comparti e bienestar como resultado di un crecemento balansa y sostenibel den un ambiente di libertad y respet pa cada un ciudadano.
1
Den e defensa y proteccion di e balornan aki, no tin espacio pa sembramento di odio, intolerancia pa cu otro of falta di respet pa nos prohimo na tur nivel, haciendo uzo hopi biaha di e anonimato di rednan social. Nos ta promenan yama pa duna e bon ehempel. Nos – den e sala aki – ta refleho di nos sociedad.
Señor Presidente,
Aruba ta recuperando financieramente y economicamente y poco poco ta superando tambe varios fase critico despues di e golpi duro di e ultimo añanan. Maneho di Gobierno lo enfoca riba esaki durante e aña cu ta inicia awe.
E panorama economico ta keda uno positivo pa 2024. Esaki ta keda refleha den e presupuesto entrega na Parlamento pa aña 2024 unda cu Gobierno ta premira un resultado financiero mihor cu aña anterior. Mientras cu e gastonan di personal lo keda den cuadro di e normanan palabra, e gastonan di interes ta keda punto di preocupacion, aunke cu e proporcion di e debe nacional den comparacion cu nos economia lo reduci segun e resultado presupuesta.
Nos ta bibando den un epoca cu hopi reto- y desafionan, pero tambe cu oportunidadnan. E trayecto cu Hulanda tocante refinanciamento di debe di Covid ta andando. Aruba ta boga pa logra un acuerdo a base di respet mutuo cu lo beneficia tur dos partido. Asina Aruba ta sigui traha pa transforma e retonan den oportunidadnan mutuo y ta sigui inverti den e relacionnan importante dentro di Reino Hulandes.
2
Ehecucion di e pakete di reforma lo yuda Gobierno adresa e retonan y uza e oportunidadnan cu tin. Cuminsando cu e profesionalisacion continuo di e pilar financiero di pais Aruba, entre otro door di mehoracion di un sistema pa raportahe. Pasonan grandi a ser tuma den direccion di reforma di e sistema di impuesto. Despues di un periodo di preparacion y diferente investigacion, e aña aki lo sigui traha riba e transformacion di e aparato gubernamental den uno cu por sigui duna balor agrega pa medio di servicio confiabel y agil.
Gobierno su vision ta pa enfoca riba practicanan sostenibel, duradero y transparente como base di maneho riba tur tereno.
Conscientisacion ta e prome paso. Aruba ta birando consciente cu nos economia ta basa riba naturalesa, y a bira ora pa nos balora esaki pa medio di conservacion y proteccion pa asina yuda nos prepara pa efectonan di cambio climatico. Accionnan di gobierno t’ey pa percura cu futuro proyectonan no causa daño irreparabel. Den cuadro di esaki lo tin un enfoke pa promove un cultura di reciclahe y preservacion di nos medio ambiente.
E continuacion di crecemento economico ta demostra cu como isla chikito nos ta dispone di e capacidad pa hunto supera retonan cu presenta den nos desaroyo economico y nos bida diario. Expansion di actividadnan economico ta un meta riba su mes, pero tambe un instrumento esencial pa desaroyo y bienestar di nos pais y di tur su ciudadanonan.
3
Sinembargo ainda tin hopi di nos cu no tin un vivienda pagabel pa construi nan hogar y ta mira nan poder di compra bay atras structuralmente.
No solamente participacion di cada ciudadano den expansion di nos economia ta un condicion fundamental pa garantisa un economia sostenibel y inclusivo, pero tambe ta aumenta nan oportunidadnan pa logra nan meta y nan formanan di subsistencia.
Stimula mas sector economico na un manera sostenibel y inclusivo ta tuma su tempo y inversion. Lo sigui mehora e clima empresarial y clima di inversion door di keda promove pa tur comerciante tin condicionnan y oportunidadnan igual pa haci nan negoshi. P’esey lo continua cu e plan di accion pa combati economia informal y asina stimula competencia husto cu lo trece beneficio tambe pa e consumidor.
Na mesun momento ta buscando opcionnan pa por balorisa nos recursonan, cu por resulta den un modelo economico nobo unda e medio ambiente ta haya su balor a base di menos uzo di combustible convencional.
Como economia chikito, cooperacion economico cu paisnan den region ta beneficioso pa comercio y consumidor. Lo intensiva cooperacion cu nos hermana islanan riba diferente tereno economico.
4
Cu e meta pa trece actividad economico bek den centro di Oranjestad y San Nicolas, lo sigui implementa entre otro e Plan di Revitalisacion di Oranjestad cu mas iluminacion, parkeo y areanan pa entretenimiento y recreacion pa local y turista. Gobierno su meta ta pa duna e estimulo necesario pa sector priva haya confiansa pa e sector aki tambe inverti na su turno den centro di ciudadnan. Pronto lo sigui encamina e trayecto di revitalisacion di San Nicolas impulsando desaroyo nobo y rebibando loke ta existente.
Ta importante pa subraya, cu desaroyo solamente por wordo realmente yama desaroyo, si esaki ta uno inclusivo den cual niun hende ta keda atras. Inclusion social, economico y politico di un y tur mester wordo promovi. Gobierno ta trahando riba un campaña di conscientisacion pa promove igualdad y un foro nacional lo tuma lugar unda gruponan di interes ta invita pa bini hunto y dialoga encuanto diferente tema cu ta biba den nos comunidad, entre otro: pronostico demografico, pensioen y calidad di cuido, como tambe e desafionan cu nos adultonan mayor ta enfrenta.
Señor Presidente,
E resultadonan di e investigacion den enseñansa na Aruba a wordo alinea pa yega na e metanan cu ta calidad basico di enseñansa, enseñansa pa un y tur, y competencianan apto pa e mundo actual y di futuro. Calidad basico di enseñansa ta encera cu tur alumno tin derecho pa participa na un enseñansa di calidad cu ta ofrece oportunidad pa sigui crece.
5
E proceso primario di enseñansa por funciona bon si e tin mecanismo di sosten fuerte y condicionnan necesario. Data, finansa, bon maneho di scolnan y adaptacion di leynan ta forma parti di e mecanismo aki. Enseñansa ta e base pa duna hobenan oportunidadnan necesario pa nan por contribui positivamente den nos sociedad.
Pa realisa inclusion den enseñansa lo sigui cu innovacion den enseñansa profesional pa asina tin miho transicion entre e diferente nivel y lo sigui traha pa un miho acoplacion cu mercado laboral. Lo adapta e maneho pa enseñansa primario, secundario y superior pa asina ofrece miho oportunidad pa e studiantenan y percura cu e transicion di un tipo di enseñansa pa otro ta realisabel.
Un Comision Nacional a ser instala pa realisa implementacion di e Convenio di UNESCO pa salvaguardia herencia cultural intangibel na Aruba. Tambe a establece un Comision Nacional pa traha un plan nacional pa Educacion Cultural y a institui un Fondo Cultural cu ta destina pa investigacion riba e parti Caribense di Reino.
Recientemente Gobierno di Aruba pa prome biaha, a conmemora riba nivel nacional e abolicion di sclavitud na Aruba. E Comision Conscientisacion Sclavitud na Aruba (CCSA) ta den combersacion cu Gobierno Hulandes tocante fondonan pa realisacion di proyectonan y iniciativanan pa cu conscientisacion di e historia y abolicion di sclavitud na Aruba.
6
Un grupo di trabou lo sigui traha conhuntamente cu otro gruponan di interes den nos comunicad pa informa y educa nos comunidad riba e parti aki di nos historia cu no ta mucho conoci.
Gobierno tin e tarea inherente di garantisa seguridad y proteccion di su ciudadanonan. E aña aki lo sigui inverti den tecnologia pa di e forma ey sigui combati criminalidad na un manera eficiente. Inversionnan den sistemanan di camera y radar ta resulta den un reduccion di delitonan manera uzo di arma di candela, yegadanan clandestino y delitonan di alto impacto. E aña aki e di 4 radar lo wordo adkiri y lo finalisa e “Operation Command Center”.
Un reto grandi ta keda e scarcedad di personal den nos cadena hudicial. Pa mitiga esaki den presupuesto 2024 a aloca fondo pa fortifica e diferente departamentonan hudicial. Scarcedad tambe ta existi pa loke ta capacidad di detencion. Den colaboracion cu
Hulanda lo explora metodonan pa financia un instituto coreccional nobo.
Señor Presidente,
Desaroyo economico no solamente mester ta inclusivo, pero tin un balor agrega ora cu tur hende por mira, midi y sinti e beneficionan di nan esfuerso. P’esey un punto di atencion continuo ta pa duna guia na e hobenan cu a desvia di e bon caminda y cu nan entorno no ta duna nan e oportunidadnan cu nan merece.
7
Loke un famia promedio mester pa sostene nan mes ta keda aumenta y Gobierno tin e tarea ehecuta maneho pa mitiga esaki. Gobierno lo sigui aloca fondo cu e meta pa brinda e cuido adecua pa loke ta trata problemanan di salud mental y adiccion. Un area di priodad ta keda e trato husto y humano pa esnan indocumenta of cu ta den proceso di legalisa nan estadia riba nos isla.
Lo traha riba establece un sector di cuido sostenibel, pa cua lo uza e acuerdo di cuido cera recientemente cu dunadornan di cuido na Aruba, como guia. Gobierno lo pone mas enfasis concreto riba programanan di prevencion di enfermedadnan cronico y mehora e calidad di bida di nos hendenan. E aña aki diferente proyecto lo inicia caminda lo haci uzo di innovacion y tecnologia caminda e pashent lo ta central y cuido lo ser duna na un manera multidisciplinario.
E ultimo cifra oficial disponibel di mercado laboral ta duna indicacion di un desaroyo hopi positivo, cu e porcentahe di desempleo cu a baha te na 4.3%. Atencion special ta necesario pa nos hobennan den mercado laboral, caminda lo enfoca riba e apoyo y promocion di nan cualidadnan sostenibel. E cualidadnan aki ta encera conocemento, abilidad, balornan y e actitud necesario pa biba, desaroya y sostene un sociedad usando recursonan sostenibel y eficiente.
Cu desaroyonan ariba tereno di energia sostenibel Gobierno ta confirma su contribucion y compromiso pa logra un medio ambiente proteha y un mundo sano pa e futuro generacionnan.
8
Gobierno, hunto cu tur e partidonan envolvi, lo dedica aun mas esfuerso na e mehoracion di e producto Aruba pa nos isla por keda ofrece un producto di calidad halto na nos bishitantenan. Lo haci inversionan den proyectonan infrastructural cu ta regarda no solamente turismo, sino tambe proteccion di nos patrimonio cultural y natural pa asina sigui ofrece nos cuidadanonan y bishitantenan un experiencia riba nivel di calidad.
Diversificacion di mercado di turismo na Merca, Latino America y Europa ta keda parti di nos strategia. Nos aeropuerto ta e fundeshi di desaroyo di nos pais. E aña binidero e prome fase di e gran proyecto ‘Gateway 2030’ lo termina na nos Aeropuerto Reina Beatrix.
Señor Presidente,
Aruba, recientemente – y tambe den pasado – a demostra cu pa chikito cu e por ta, no a ria pa retonan cu a presenta den su caminda, ni con pisa y duro cu nan por tabata. Historia ta recorda nos cu den pasado Aruba a experimenta desafionan grandi. Na momentonan mas critico a keda demostra cu Aruba sa con pa navega tanto den awanan keto como den awanan turbulento.
E ta manera e palo di watapana cu su raisnan ta profundo cu aunke e ta haya sota di biento duro, e no ta kibra, pero ta bira mas fuerte y resistente. Pues aunke cu tin desafionan grandi cu nos tin cu enfrenta, sin embargo trahando hunto y cu e meta central di hiba nos pais dilanti, nos por crea un futuro mas miho y sostenibel.
9
Awo ta e momento pa hunto nos pensa como Pais pa Aruba progresa y cada ciudadano contribui na un desaroyo saludabel di nos Pais.
Mi ta declara, manera nos Areglo di Estado ta prescribi, e aña Parlamentario 2023-2024 pa habri. Cu Dios ilumina y guia nos pasonan y decisionan riba e caminda pa bienestar y progreso di nos Pais y pa nos no ta indiferente na ora di proteha y defende loke democracia ta nifica.
Masha danki.
10