Telefon pa Hubentud tambe ta haya tende di rumornan tocante bullying, via e servicio presta na e muchanan. E bullying ta trata di diferente tema. Ta pa hopi aña Telefon pa Hubentud tin tratando cu e tema aki. Sr. James Sneek, di Telefon pa Hubentud ta splica.
E no ta un tema facil, pero nan tin un proyecto cu internacionalmente y localmente a mustra di ta efectivo. Esaki ta un proyecto di termento na scolnan na 2012. Esaki ta pa medio di un protocol di cooperacion cu nan tin cu Centrale Bureau voor de Statistiek, nan a drenta midi na scolnan kico ta e situacion na e momento ey na Aruba, tocante e bullying. Prome cu Telefon pa Hubentud a cuminsa cu e proyecto, e tempo ey mas di 56.6% di e muchanan a bisa di ta experencia bullying na scol. Ta papiando ey ya caba di mita di e scol. A kies un scol basico den cada districto. Ora cu CBS a caba cu proyecto aki, Telefon pa Hubentud a drenta cu e proyecto den scol. E tempo ey Telefon pa Hubentud mes a haci e proyecto den e scolnan. Ora cu nan a caba, CBS a bolbe drenta den e scolnan y a bolbe midi. A resulta cu tabata tin un reduccion di 21%. Esey ta mustra cu e proyecto tabata efectivo. Pero cu ainda tin trabaonan pa haci.
Na 2016 a bin cu e proyecto Train de Trainers, pa asina train loke ta docentenan di scolnan mes. Asina, 1, nan mes tin kennis di e tema Bullying y tambe di e proyecto. Esey a pone cu na prome instante a invita 48 scol, y 28 a participa na prome instante. Cada scol a manda tres docente. Otronan tabata bezig cu otro proyectonan manera “Conscious Discipline”. Pero te cu aworaki, los di Train de Trainers, ta yega na 39 scol na Aruba cu a sigui e curso aki, cu a ricibi e material, pa asina aki por duna e material den e scolnan. Cu tin conocemento di e tema y conocemento di e proyecto, cu nan mes por verwerk e den e scolnan.
Sr. Sneek a sigui bisa cu algun scol a implementa esaki caba y algun ta bay implementa esaki. E aña aki Telefon pa Hubentud ta cumpli 19 aña. Y tur aña bullying tabata den e prome cinconan. Tur aña ta haci un estudio di cua ta e temanan cu ta bin mas dilanti, mayoria e ta bin como number 1. Pero semper e ta den e top 5 como e problema bou di mucha y hoben na Aruba. E proyecto ta purba di duna e docente conocemento di con e por trata e tema aki, pa kico e tema ta presenta. Y tambe e ta siña e muchanan pa tin mas afinidad cu otro. Con pa respeta otro, con pa anda cu otro. Ki efecto bullying tin ariba e mucha su bida. Telefon pa Hubentud ta keda den contacto cu e scolnan. Ora cu e scol caba di ricibi e training, ora cu e cuminsa implementa e proyecto den e scol mes, pa asina monitor, si e situacion ta keda mescos of e ta baha y kico mas por haci pa yuda e scolnan.
Pa cu e tema Bullying, e ta un proyecto di Ben Always, cu ta wordo mira e guru di “Pesten Wereldwijd”. E ta e persona cu mas studio a haci tocante termento, bullying. El a siña e mundo cu e persona cu ta bully ta e prome. Kisas na su prome scol e tabata wordo gebullyied. Na basis e ta bira esun cu ta bully. Kisas na cas, violencia so e ta wak y e tambe ta cuminsa actua asina ey. E ta un proyecto cu ta focus ariba tur e actornan. Cu esaki, Sr. Sneek kiermen cu mester trata cu e docente mes, dus no un docente, pero tur docente. Hasta e dano cu ta traha na e pepsihok mester sa con pa trata bullying.
Banda di esey e materialnan cu e proyecto aki ta bin cun’e, no ta solamente pa e docente, pero tambe pa e mucha. Nan tin un werkboek pa traha cun’e. Banda di esey, e material loke ta un foyeto pa e mayornan, cu ta duna e mayornan informacion di kico bullying ta, kico e ta haci cu mucha, con bo ta wak esaki na e momento cu esaki ta pasando cu bo yiu, kico ta e stapnan cu abo como mayor por duna. E ta un proyecto cu ta bisa cu mester trek tur e barionan completo. Clubnan deportivo den barrio, ya cu muchanan di e scol ta bay den un barrio deportivo. E ta wak cu no ta na scol so, nan ta contra bullying. Pero tambe e club deportivo unda e ta asisti, ta contra di dje. Asina tambe, e pastor di barrio, e polis di barrio. Y asina tambe ta tackle tur e actornan hunto, ta lag’e bay mescos cu’n mancha di petroleo den e barrio y asina ta purba di logra cu ta bay baha e comportacion di bullying.
Esey ta e plan pa 2019.
E ta un proyecto cu ta sigui cu nan a start cun’e na 2012. Aruba tin mas o menos 80 scol y actualmente 39 a haya training caba. E intencion ta tambe cu e aña aki ainda lo duna un Train de Trainers na tur scolnan di kleuter tambe. Asina tambe ta cuminsa mas abao posibel. E plan ta di cuminsa for di kleuterschool te cu tweede klas di scolnan secundario.