Despues di a scucha e presentacion haci pa e grupo di studiantenan di enfermeria di cuido social, Dr. Ernesto Rodriguez di KIA a declara cu e simposio ta hopi importante no solamente pa KIA y institucionnan di salud, pero tambe pa comunidad en general pasobra cu aunke e ta un tema hopi sensitivo, suicidio ta toca tur persona na un momento den nan bida. “E por ta un persona cu ta sufri di depresion, e por ta un problema psikiatrico, e por tin diferente causa”, asina Dr. Rodriguez a amplia.
E ta splica cu na KIA specificamente e sa sosode y cu nan mester a atende diferente caso di intento di suicidio den pasado y tin cu a logra tambe. “E ta algo cu mask’e purba preveni, si e detenido kier haci’e, hopi biaha sin ayudo e ta logra na final,” di acuerdo cu e specialista di salud a bisa. Segun e experto di salud e importante ta pa determina e causanan, e indicacionnan cu un persona ta bay haci un acto contra su mesun persona. Hopi biaha tin cierto señalnan, mayoria di biaha, no solamente nos como trahadonan di salud, pero tambe e personal di prizon den combersacion cu e detenidonan ta saca afo si un detenido lo kier termina cu su bida di un manera of otro.
Un persona cu tin idea di caba cu su mesun bida hopi biaha ta cuminsa actua di un otro forma. “E por mencion’e directamente of ta manda señalnan cu e lo kier termina su bida. E por expresa esaki door di bisa cu e ta rabia of e ta stop di come, detayenan chikito cu si pone nan tur hunto ta indica loke ta pasando,” Dr. Rodriguez a agrega.
E cuidadonan di preso ta e prome nan den liña cu ta mira, pasobra nan ta convivi mas cu e detenidonan cu cualkier otro personal di e instituto. Nan sa nan comportacion diario for di mainta te ora nan bay drumi. “Cualkier cambio nan ta laga nos sa, e ora nos ta tuma medida mesora,” e dokter ta amplia. Cada un persona cu drenta KIA como detenido ta haya un sosten clinico completo. E informacion cu ta saca for di e sosten aki ta bay forma su historia clinico y for di esaki por saca hopi datonan cu por yuda den prevencion di suicidio.
Pa Dr. Ernesto Rodriguez e informacionnan aporta durante e presentacion di grupo di studiante tabata tin hopi balor. “Pa medio di e simposio aki nos a haya sa kico IMSan ta haci, kico Hospital ta haci como tambe loke ta wordo haci na PAAZ y Wit Gele Kruis. Cada un di e cuater miembronan di e team cu a atende e topico di suicidio a duna e informacionnan necesario no solamente riba e topico di suicidio sino tambe kico cada un di nan luganan di trabao ta haci pa por preveni e tragedia aki.
Miracley Mercelina studiante di e GVO opleiding pa trahado social, duna door di DESPA y empleado di KIA a splica cu e simposio aki tabata un proyecto haci pa finalisa nan estudio HBO y conhuntamente cu su coleganan di IMSan, PAAZ y Wit Gele Kruis a hinca un presentacion den otro basa riba cifranan y experiencianan acumula den nan trabao.
E meta pa haci esaki ta cu suicidio ainda ta un tema hopi tabu den e comunidad y hopi biaha e por wordo preveni si djis pone un poco mas atencion na e personanan bo rond. Hopi biaha ora un persona cu ta asina deprimi cu ya caba e ta cuminsa pensa na caba cu su bida ta manda señalnan y mayoria bes esunnan su rond ta cherche y bisa nan pa nan stop di haci cos di loco sin realisa cu e persona en cuestion ta pasando un dolor inmenso p’aden.
Den hopi caso e “cry for help” no ta wordo scucha y ta hopi importante pa conscientisa e comunidad riba e topico aki pa asina ta mas consciente… “esaki tabata e meta cu nos tabata tin. Esaki ta e mensahe cu nos kier a trece dilanti den e simposio aki y ta spera cu for di esaki lo por crea e conscientisacion riba e topico di suicidio,” Miracley a conclui.
Korrectie Instituut Aruba, KIA a muda pa su localidad na Santo di Patia na San Nicolas dia 22 di September 1990, pues 26 aña pasa. E prizon tin un populacion di un maximo di 200 detenido, parti den detencion preventivo, seccion di hende muhe y seccion di hubentud. Na KIA tin mas o menos 180 empleado trahando 24 ora pa dia pa garantisa siguridad y atende cu e presonan den cuadro di e periodo cu nan mester sinta nan castigo cu e meta pa coregi nan erornan y sali atrobe como miho ciudadanonan pa nos pais.