JAKARTA, Indonesia- Jakarta, e capital di Indonesia, ta hogar di 10 miyon di persona, pero tambe e ta un di e ciudadnan cu mas lihe ta sink na mundo. Si no tuma medidanan pa cu esaki, parti di e megalopolis lo por keda completamente bou di awa pa 2050. Ta demasiado laat?
E ta para ariba tera yen di pantano, cu ta wordo caricia pa e lama di Java y e 13 riunan cu ta crusa door di dje. P’esey no ta nada straño cu tin asina tanto inundacionnan na Jakarta. Según expertonan, esaki ta birando pio. Pero no ta trata solamente di inundacionnan fenomenal, e ciudad masivo aki ta literalmente desapareciendo, e ta zink bay abao.
“E posibilidad di cu Jakarta keda bou di awa, no ta co’i hari”, segun Heri Andreas, cu a studia e sinkmento di e capital di Indonesia durante 20 aña na e Instituto di Tecnologia di Bandung. “Si nos observa nos modelonan, pa 2050, un 95% di Noord- Jakarta lo ta bou di awa”.
Esaki ya caba ta pasando. Noord- Jakarta ta bezig ta sink 2,5 mt den 10 aña. Y e ta sigui sink 25 cm pa aña den algun zona, cual ta e dobel di loke ta e promedio global pa megalopolis costero.
Visibel den Noord- Jakarta
Den e districto di Maura Baru, tin un edificio di oficinanan cu ta bandona. Den algun momento eynan tabata tin un compania pesquero. Pero e balcon di e piso ariba ta e uncio parte funcional cu a keda. E piso abao ta bou di awa, cu a keda para. E tera rond di dje ta mas halto pa cual no tin manera di saca e awa. No ta sa pasa hopi cu edificionan asina hopi bou di awa wordo bandona asina. Mayoria di biaha doñonan ta trata di haci algun cambio cu lo soluciona e problema na largo plazo. Pero nan no por evita cu e tera ta guli e parti ey di e ciudad.
Un mercado di pisca den aire liber ta na solamente cinco minuut den auto.
“E gangnan ta manera olanan, ta bay ariba y abao. Un hende por trompica y cay”, Ridwan, un residente di Muara Baru a comenta. E ta bishita e mercado frecuentemente.
Según e nivelnan di awa subteraneo baha, e suelo di e mercado unda cu e hendenan ta cana ariba, ta bay ta disparciendo bou di tera y ta hala bay. Esaki ta crea un superficie desigual y instabiel. “Cada aña, e piso lo sigui sink”, Ridwan a comenta. E ta un di e hopi habitantenan di e zona aki cu ta alarma pa loke ta pasando den e bicindario.
Historicamente, Noord- Jakarta semper tabata un ciudad portuario. Y awendia ainda e ta hogar di Tanjung Priok, un di e wafnan di mayor trafico na Indonesia. Su posicion strategico, unda cu e riu Ciliwung ta desemboca den e lama di Java, tabata un di e motibonan pa cual e colonisadornan Hulandes a kies e pa haci’e e centro di su comercio den siglo XVII. Actualmente 1,8 miyon di persona ta biba den e municipalidad, un mescla curioso di negoshinan portuario deteriora, comunidadnan costero pober y un gran cantidad di habitantenan Chines y Indones, rico.
Pero e impacto ariba e casnan chikito na rand di e lama ta mas grandi. E habitantenan cu antes tabata tin un bista pa horizonte, aworaki lo unico cu nan ta wak ta un dam shinishi, construi y reconstrui den un intento pa mantene e awa di lama p’afo. Cada aña e nivel di lama ta subi cu 5 cm mas, según Mahardi, un piscado. Pero esaki no a mantene e construccion di viviendanan. Mas y mas apartamentonan di luho ta sigui aparece na Noord- Jakarta, a pesar di e risiconan. A pidi gobierno pa pone un stop na esaki, pero lamentablemente, tanten cu por sigui bende apartamentonan di luho, esaki lo sigui. E resto di Jakarta tambe ta sink. Aunke, e ta bay mas poco poco. Na Jakarta Occidental, e vloer ta sink 15 cm anualmente, den oriente 10 cm anual, 2 cm den e centro di ciudad y apenas 1 cm den Zuid- Jakarta.
Ciudadnan costera rond mundo ta wordo afecta pa e subida di e nivel di lama, causa pa e cambio climatico. E nivel di lama ta subi door di e dilatacion termico (awa ta expande debi na e calor adicional) y door cu e ijs polar ta smelt. E velocidad na cual Jakarta ta bezig ta sink, ta alarmante. Residentenan di Jakarta a adopta un actitud un tanto fatalista riba su futuro den e ciudad cu ta sink.