Fundacion Rancho for di hopi tempo ta wak e situacion na Venezuela ta biniendo. Desde cu nan a cuminsa na 2010, cu nan ta mustra e sistema con por ta mas independiente for di e sistema di importacion di e alimento cu ta e fruta, berdura y e pisca, cu ta parti di e sector primario. Sr. Clifford Rosa ta amplia mas ariba esaki.
Como Fundacion Rancho y como presidente di Hadicurari, nan tabata purba crea un sistema diferente pa ta un tiki mas independiente. No tin niun sistema di educacion den sector primario, cu por bisa cu nos mes por abastece nos mes di cuminda. Den pasado Aruba a bira miembro di STG, dus tin diferente organisacionnan mundial cu nos ta atende cun’e. Pero internamente nos no ta cla pa abastece nso mes cu cuminda. Ni sikiera pa e restaurantnan, cu tin un consumo hopi grandi vooral pa turismo. Pero e relacion entre aruba vu Venezuela tin mas di haber cu e parti cultural y e comunidad. Locual a sosode awo no por a wordo premira, y asina por wak cu Aruba no ta prepara pa tin un scarcedad di importacion di producto. Esaki no a pasa solamente Venezuela, pero cu e pasada di horcan na Mercca, por a wak e importadonan a busca un solucion pa productonan alimenticio.
Aruba no tin un sistema di pesca comercial pero mas bien convencional. No tur hende ta biba di pesca, aunke bo tin un entrada garantisa cu pesca. Pero e volumen no ta esun rekeri pa wordo consumi. Segun Sr.Clifford Rosa , e centronan di pesca cu tin, den diferente area, hopi restaurant ta buscando e pisca fresco siendo cu semper nan tabata t’ey. Locual cu ta e cantidad di piscado cu tin, no ta suficiente pa yuda e mercado cu e pisca.
Aruba tin un gran variedad di piscado, a uni aña pasa pa e problematica cu tin pa e leynan di prohibicion di cierto pisca. Por a wak e cantidad di piscado cu tabata tin, si nan por sali tur dia, e ta bon pa e comercio. Pero nan tambe tin e problema di costo. Si tur instancia incluyendo gobierno splica con ta cubri e gastonan pa sali bay pisca, di un of otro manera, pa garantisa cu e piscadonan sali regularmente, trata na abastece Aruba cu e producto cu ta bin di lama.
Mester mustra interes pa locual a pasa awo no mag pasa mas. Pero mester tin union den diferente instancia, y gobierno ta hunga un rol grandi den esaki. Mirando cu e lo por duna un garantia pa proteccion pa un desaroyo cu si cuminsa awo, den un futuro a mediano plazo, lo tin hendenan cla caba pa subi lama. Esey ta e punto, cu no ta solamente e tipo di piscanan cu ta tradicionalmente. Pero e otro sistemanan di pesca, cu ta wordo regula tambe di un manera cu e ora ey por bisa cu inversionnan tambe por wordo haci mas den e area di piscamento.
Conseho pa e doñonan di boto, ta di concentra ariba e sistema di con ta pisca. Zorg pa tin un sistema cu ta yega y entrega e piscanan na e restaurantnan, pero corda ariba e comunidad, door di mantene e prijs na e standard na Aruba, pa e no bira un competencia inhusto. Pero como piscado local ta compronde e sistema y zorg di cumpli cu e debernan como piscado, segun Sr. Clifford Rosa, presidente di Stichting Rancho.