E palabra “Accountability” ta uno desconoci cerca Ministernan Arubano pero e ta e palabra perfecto pa defini responsabilidad di un minister. Asina Sra. Julie de Cuba, candidata ariba partido RED Democratico pa eleccion 2017, a enfatiza.
E palabra na Papiamento cu ta responsabilidad ta zona un poco swak pa describi e hecho cu minsternan ta debe obediencia y mester duna cuenta na Parlamento. Den e palabra responsabilidad ta falta e condicion di complicidad di e minister. “The minister is accountable for …” ta zona mucho mas fuerte cu “E minister ta responsabel pa …”.
Falta di “accountability” a caba cu tur respet di comunidad pa actual lidernan politico. Esaki ta un ponencia hopi cla y raspá cu tur esnan cu no ta “politiek verziekt” mester ta di acuerdo cun’e despues di 30 aña di Status Aparte caminda tur gobierno a haci y deshaci cu fondonan publico. Caminda tur gobierno a hala tur conseho di tur institutonan di control un banda.
“Liability & answerability for public funds” ta otro palabranan pa enfatisa cu ministernan semper y na tur momento mester duna cuenta di, y ta keda responsabel pa, nan maneho pa cu fondonan publico.
No ta por nada nos libertador Betico Croes a institui organismonan di control hunto cu e realisacion di nos Status Aparte. Esaki ta pa preveni gobernantenan di comete actonan corupto y no transparente cu placa di pueblo y hiba nos pais na bancarota.
Ta parce cu nos libertador a premira cu lo a surgi un Minister Oduber, Croes, Douwers, Zievinger e.o. Lamentablemente ningun mocion di desconfiansa lo por traha na Aruba tanten cu Parlamentarionan ta keda proteha y defende corupcion.
“Checks & balances”
E systema di “checks & balances” ta ser usa riba nivel di gobernacion, pa preveni cu gobierno (ministernan) ta haya demasiado poder. Den nos systema na Aruba, Parlamento tin tur poder pa controla gobierno. Parlamento na su turno ta wordo conseha y controla door di Raad van Advies cu ta consisti di profesionalnan independiente. Mientras cu gobernador tin e poder di destrui desicionnan tuma dor di Parlamento. E organo di control mas halto den reino ta e gobierno di reino cu na tur momento tin e poder di destrui leynan cu a wordo introduci den e partinan Caribense di reino. Tambe e gobierno di reino tin e poder di proclama e asina yama “Algemene Maatregelen van Rijksbestuur” pa Aruba, Corsow y Sint Maarten (fuente: Nauta & van Gennip onderzoek naar Checks & Balances in de Cariben).
Ta duel nos pa admiti cu aunke tur “checks & balances” ta in place, nos Parlamento nunca a funciona manera mester ta y gobernantenan a hinca nos den un debe nacional gigantesco.
Mi pregunta na abo (lector) ta: Si nos Parlamento no ta funciona pa motibo cu nos “kiesverordening”/”staatsregeling” no ta actualisá y ta permiti pa bypass e hecho cu nos eleccion ta eleccion parlamentario, pues pa scoge representantenan di pueblo y no pa scoge ministernan, algo tin di pasa toch? Si mester bin cu cambio den nos kiesverordening pa drecha e defecto aki cu ta come na nos Status Aparte, dicon ainda despues di 30 aña e no a pasa? Nos Status Aparte y bienestar general di nos hendenan ta den wega.
Bienestar general a caso ta sinta den klinkers? Tram? Green Corridor? Watty Vos Blvd? Mas cu 70% di nos hendenan ta bibando di minimumloon y nos systema di belasting ta esun di mas cruel di mundo. Nos nivel di enseñanza a baha drasticamente. Nos dump ta un crimen contra medio ambiente. Fraude y corupcion ta na ordo di dia. E palabra integridad direpente ta hopi popular serca esnan cu a demostra cu nan no tin’e. Y ainda falta?
Pueblo, bienestar general solamente por bira realidad dia cu nos Parlamento cuminsa funciona manera debe ser. E ora porfin “Good Governance” lo bira factibel.